بررسي نظريه سلسله مراتب نيازهاي مازلو بر اساس الگوي حِكمي اجتهادي استاد خسرو پناه با تأكيد بر قرآن كريم

چكيده يكي از عوامل اثرگذار بر رفتار انسان و در نتيجه بر نظريات علوم انساني، «مباني» است. از اين‌رو به نظر مي‌رسد نقد محققانه نظريات غربي از منظر مباني اسلامي، گام آغازين در تدوين ارائه مدل و الگوي توليد علوم انساني اسلامي ‌باشد. براي تحقق اين هدف، الگوي حكمي- اجتهادي يك مدل و الگوي مناسبي جهت توليد نظريه‌هاي اسلامي است. لذا اين نوشتار به دنبال بررسي نظريه سلسله مراتب نيازهاي مازلو با استفاده از الگوي حِكمي- اجتهادي از ديدگاه مباني اسلامي با تأكيد بر آيات قرآن كريم است. مباني فلسفي نظريه مازلو برگرفته از مكتب «رفتار سازماني» است، لذا در اين مقاله ضمن توجه لازم به بنيان‌هاي فلسفي اين مكتب، مباني فلسفي اسلامي نيز تبيين شده و تفاوت‌هاي ميان مباني تئوري مازلو و مباني اسلامي را در مباحث هستي‌شناسي، معرفت‌شناسي، انسان‌شناسي و روش‌شناسي بر اساس الگوي حكمي اجتهادي بيان نموده و در آخر با جايگزين نمودن مباني اسلامي به‌جاي مباني غربي در موضوع رفتار سازماني، اشكالات و نواقص نظريه سلسله مراتب نيازهاي مازلو از ديدگاه مباني اسلامي تبيين شده است. كليدواژه: رفتار سازماني، انگيزش، نظريه سلسله مراتب نيازهاي مازلو ، الگوي حكمي اجتهادي

Abstract One of the influencing factors on human behavior and, consequently, the theory of human sciences, is theoretical foundations. Therefore, the scholarly criticism of Western ideas from the standpoint of Islamic foundations seems to be the first step in formulating the model and the production of Islamic humanities. To achieve this goal, the ijtihadi model seems to be appropriate model for producing Islamic theories. Thus, this article, using ijtihadi model, seeks to investigate the theory of ‘Maslow s hierarchy of needs’ from the viewpoint of Islamic foundations and with emphasis on Qur anic verses. The philosophical foundations of Maslow s theory are derived from the school of organizational behavior . Therefore, the author following the ijtihadi model, firstly portrays the philosophical foundations of this school and the Islamic philosophical foundations, then he explains the differences between the foundations of Maslow s theory and that of the Islamic foundations: in terms of ontology, epistemology, anthropology and methodology. Finally, by replacing the Islamic foundations with Western foundations in the subject of organizational behavior, the defects and shortcomings of Maslow s hierarchy of needs will be demonstrated. Keywords: Quran, Organizational Behavior, Motivation, Maslow’s theory on Hierarchy of Needs, Hikmi-Ijtihadi Model