بررسي چيستي تجربه عرفاني از منظر قرآن كريم

The nature of mystical experience from the perspective of the Holy Quran?

چكيده بررسي مؤلفه¬ها و مقومات تجربه عرفاني و تبيين روش صحيح تحليل تجارب عرفاني از منظر قرآن كريم در اين مقاله مورد اهتمام است. در غرب چند درباره ماهيت و تحليل اركان تجارب عرفاني چند نظريه مهم ارائه شده است كه در چند گروه قابل دسته¬بندي هستند: 1) نظريه‌هايي كه تجارب عرفاني را ناشي از احساس و از جنس عاطفه مي‌دانند؛ به اينان احساس‌گرايان گفته مي‌شود. رويكرد اين گروه بر مبناي ذات¬گرايي استوار است.2) برخي ديگر تجربه عرفاني و تجربه حسي را متناظر هم دانسته و به‌نوعي تجلي بنياد بودن تجربه‌هاي عرفاني معتقدند؛ كه در مكتب ذات¬گرايي مي‌انديشند. 3) برخي هم بر ساخت-يافته بودن تجربه عرفاني تأكيد دارند كه به ساخت¬گرايان معروف‌اند؛ اما به نظر مي‌رسد در اسلام بهترين تبيين براي اين مسئله با استناد به قرآن كريم، درگرو بازگشت به رويكرد متافيزيكي، در عينِ توجه به شواهد و قرائن انضمامي و ملموس مانند روشِ انديشمندان غربي است. اگرچه معتقديم برخورد غير متافيزيكيِ غربيان در اين خصوص، صحيح نيست چراكه از ارائه تحليل زيربنايي موضوع، عاجز است؛ بنابراين با عنايت به نقاط ضعف و قوت هريك از ديدگاه¬ها مي¬توان اثبات كرد قرآن كريم ديدگاهي نسبتاً جامع¬تر و هماهنگ¬تر ارائه داده است. واژگان كليدي: قرآن كريم، تجربه، عرفان، تجربه عرفاني، ماهيتِ تجربه عرفاني، ذات¬گرايي، ساخت¬گرايي.

Abstract It is of urgent needs to research and explain the components and aspects of mystical experience from the perspective of the Holy Qur an. Because the result of this reflection will be the development of a right method for analyzing the mystical experiences from the viewpoint of the Holy Qur an. There are, among the scholars and philosophers of religion and mysticism in the West, several important theories about the components and aspects of mystical experience, which can be classified into three groups: 1) mystical experience as emotional and affectionate feelings (the viewpoints of Western romanticism and essentialism). 2. The parallel nature of mystical experience and sensory experience (the manifestation of the mystical experience (Alston s view) (perennialism). 3. Constructivism of Mystical Experiences (Viewpoint of Western Constructivists). In the end, according to the author and as the Islamic thinkers maintain on the basis of the Quran, the best explanation for this issue seems to be the metaphysical approach because it pays attention to both types of evidence including the concrete and objective ones. And in no way the non-metaphysical attitudes of the Westerners in this respect is working. It is unable to provide an underlying analysis of the issue. However, given the weaknesses and strengths of each viewpoint in this regard, one can reach a relatively more comprehensive and coordinated viewpoint in the light of the Quranic teachings. Keywords: Quran, experience, mysticism, mystical experience, perennialism, constructivism