ديده‌شناسي گرايش علمي وعقلي تفسير قرآن كريم با تأكيد بر نظرگاه سيد عبد الحجت بلاغي در«حجت التفاسير و بلاغ الإكسير»

Observation of the scientific and theoretical aspects of the interpretation of the Holy Qur an emphasizing the viewpoint of Sayyid Abd al-Hayat Bol ghī

چكيده نوشتار پيش روي، كنكاشي در تفسير «حجه التفاسير و بلاغ الاكسير» نگاشته دانشمند بزرگ معاصر، آيت الله سيد عبد الحجت حسيني عريضي ناييني، معروف به سيد عبد الحجت بلاغي است كه به بررسي مباني، پيشباورها و زيرساخت‌‌هاي ‌‌فكري ايشان در خصوص تفسير علمى قرآن وديدگاه‏هاى مختلفى كه در اين حوزه مطرح است پرداخته است. ميان مذاهب كلامى (شيعه، معتزله و اشاعره) تعبيرها و تعريف‌هاى گوناگونى در خصوص تفسير علمي و ويژگي ها ي آن ديگاه هاي متفاوتى مطرح شده است. گاه از اين ‏روش، با نام روش تفسير اجتهادى و زماني تحت عنوان يكى از اقسام روش تفسير به رأى ياد مى‏شود. سيره مستمر مفسّران و اندشمندان بزرگ اسلام استفاده از روش عقلي و اجتهادي در تفسير بوده است. اين سيره مستمر كه در زمان معصومان عليهم السلام ريشه داشته و منعى از آن نشده است، دليل جواز تفسير عقلى و اجتهادى، بلكه مطلوب بودن آن است. همچنين، بناى عقلا بر اساس روش تفسير اجتهادى و عقلي است كه در باره هر سخنى، به ظاهر گفتار گوينده توجّه كرده و مقاصد و معانى كلام وى را از طريق قواعد ادبى، دلالت لفظى و قرائن موجود به دست مى‏آورند. شارع اسلام نيز از اين روش عقلايى منع نكرده و روش جديدى اختراع و ابلاغ نكرده است. از سوي ديگر، روايات تفسيرى به‌اندازه همه آيات قرآن نيست و تفسير همه آيات را بيان نمى‏كند؛ افزون بر آن، بسيارى از روايات تفسيرى ضعيف و غير معتبر هستند؛ بنابراين، اگر تفسير قرآن منحصر به منقولات گردد، بسيارى از آيات، تعطيل مى‏شود، در حالى كه خدا اين كتاب را براى راهنمايى بشر، به زبان عربى روشن فرستاده است تا در آن دقت و تدبّر كنند و وظايف خود را دريابند و به آن‌ها عمل كنند. واژگان كليدي: قرآن كريم، ديده‌شناسي، گرايش علمي وعقلي، سيد عبد الحجت بلاغي، حجت التفاسير و بلاغ الإكسير

Abstract The present article, titled appreciation of accounts on scientific and theoretical tendency of the Qur anic interpretation , deals with the scientific interpretation of the Qur an and the various views expressed in this field, laying emphasis on the viewpoint of Seyyed Abd al-Hujjat, in Hujjat al-Tafasir and Balagh al-Eksir. One can find various interpretations, definitions and views concerning the scientific interpretation and its characteristics among the Islamic theological sects (Shi a, Mu tazilites and Ash arites). Sometimes this method of interpretation is called as extrapolative ‘Ijtihadi’; and sometimes it falls under the category of subjective interpretation. It has been of the continuous traditions of the great interpreters and scholars of Islam to use rational and ijtihdi method in interpretation. This continuous tradition, which is dates back at the time of our innocent people and they have not forbidden it, is not only the reason for the permission of rational and ijtihadi interpretation, but also is the reason for its desirability. Also, the maxim of ‘rational conduct subscribed by rational agents’, is based on the method of ijtihad and rational interpretation which, in every speech, one can look at the speech of the speaker, and will comprehend the meanings and implications of his words through literary rules, verbal indications and the existing evidence. The religion of Islam has not forbidden this rational method and has not invented a new method. On the other hand, exegetical accounts do not necessarily correspond to all Quranic verses and do not explain the interpretation of all verses. Furthermore, many of the exegetical reports are weak and untrustworthy; therefore, if the Qur an s interpretation is confined to the transmitted reports, many of the verses will be removed. Whereas God has sent down this book in clear Arabic to guide human kind. We are all dutiful to study and contemplate on each verse of the Quran and apply them in our lives. Keywords: Holy Qur an, Detection, Scientific and rational tendency, Seyyed Abd al-Hujjat, Hujjat al-Tafasir and Balagh al-Eksir