بررسي علل تعارض علم و دين در جهان اسلام و نقش حوزه¬هاي علميه در حل اين تعارض از ديدگاه دكتر مهدي گلشني

Examining the role of seminaries in solving the conflict between science and religion in the Islamic world from the perspective of Dr. Golshani

چكيده بر اساس اسناد و داده¬هاي تاريخي، در دوران تمدن اسلامي و نيز تا قبل از ورود علم جديد, مسئلۀ به نام تعارض علم و دين در جهان اسلام مطرح نبوده است.اما با پيشرفت سريع علم در غرب, به تدريج علم جاي دين را گرفت و اين توهم پيش-آمد كه علم حلّال همۀ مشكلات است. پس از آن رابطۀ علم و دين، به عنوان يك موضوع مورد مناقشه در دو حوزۀ معرفتي جهان اسلام و غرب مطرح است.تاكنون دانشمندان زيادي در جهت حل تعارض علم و دين تلاش كرده¬اند.دكتر مهدي گلشني يكي از انديشمندان متعهد و مسلمان معاصر است كه بيشترين اهتمام و آثار را در جهت برقراري تعامل سازنده و منطقي ميان دين و دانش داشته است. پرسش اساسي اين است كه از ديدگاه دكتر گلشني علل و عوامل تعارض علم و دين در جهان اسلام چيست؟راه¬حل-هاي پيشنهادي ايشان در اين جهت چيست؟ و حوزه¬هاي علميه چه نقشي مي¬تواند در برقراري تعامل منطقي ميان علم و دين ايفا كند؟ مطالعه آثار و انديشۀ دكتر گلشني نشان مي¬دهد كه ازمنظر ايشان علم و دين در طول هم، و به عنوان مكمّل يك¬ديگر مطرح است.تعارض علم و دين در جهان غرب, ناشي از ظهور داروينيسم و شيوع تجربه¬گرايي بوده است. اما منشأ تعارض علم و دين در جهان اسلام، ناشي از تقسيم علم به ديني و غير ديني، حاكميت جهان¬بيني غير ديني بر علم، جداي حوزه و دانشگاه به عنوان متوليان علم، غفلت حوزه¬هاي علميه از نقش علوم طبيعي و علوم انساني در تقويت روحيۀ خداباوري و اعتلاي جامعه بوده است.به صورت مشخص، حذف علوم طبيعي و علوم انساني از برنامۀ درسي مدارس ديني, سبب به وجود آمدن جريان-هاي انحرافي در دنياي اسلام و حاكميت فلسفۀ پوزيتويستي بر علم گرديده است. براي حل اين تعارض و در يك هدف اساسي¬تر، تحقق يك رنسانس علمي در جهان اسلام، دكتر گلشني معتقد است كه بايستي آن نوع ارتباط كه در عصر تمدن اسلامي بين معارف ديني و شاخه¬هاي مختلف علوم به عنوان يك اصل برقرار بود, دوباره برقرار شود، قلمرو علم ديني تعميم داده شود، حاكميت جهان¬بيني اسلامي برعلم تقويت گردد، تعامل و همكاري علمي بين حوزه و دانشگاه گسترش يابد، به‌جاي اسلامي كردن دانشگاه¬ها، بهتر است دربارۀ علوم طبيعي و علوم انساني ديني در حوزه¬هاي علميه بحث شود, چراكه ريشۀ بي¬ديني رواج يافته در علوم انساني و اجتماعي, در علوم طبيعي الحادي نهفته است.نقش حوزه¬هاي علميه در تمامي اين مراحل، برجسته و سازنده است. كليدواژگان: علم، دين، تعارض، مهدي گلشني، حوزه¬هاي علميه، علوم طبيعي، علوم انساني.

Abstract Dr. Mahdi Golshani is one of the most committed and contemporary Muslim scholars who has so far devoted most of his efforts to consolidating the relationship between religion and science. The basic question of the research is that what are the causes and factors of conflict between science and religion in the world of Islam from the perspective of Dr. Golshani? What are his proposed solutions in this respect and what role seminaries can play in establishing a logical interaction between science and religion? This research is dedicated to the description of Dr. Golshani s views along with content analysis of other related materials. The study of Dr. Golshani’s works shows that, from his point of view, science and religion complement each other. The controversy between science and religion in the Western world was due to the advent of Darwinism and the prevalence of experimentalism, but the origin of conflict [between science and religion] in the Islamic world is the rule of non-religious worldview on science, the classification of sciences into religious and non-religious ones, separation of seminaries from universities as responsible custodians of science, the negligence of the seminary schools from the role of natural sciences and humanities in strengthening the spirit of belief in God and the elevation of the society. In particular, the removal of natural sciences and humanities from the curriculum of religious schools has led to the emergence of misleading groups in the Muslim world and the rule of positivist philosophy on science. In order to solve this conflict and in order to realize a more fundamental objective, which is the realization of a scientific renaissance in the Islamic world, Dr. Golshani believes that the kind of relationship that was customary in the era of Islamic civilization between the religious teachings and the various branches of science, must be reestablished. The realm of science should be extended to other sciences and the governance of Islamic worldview should be strengthened in Islam. The scientific interaction and cooperation between the university and seminary is to expanded. Instead of Islamicizing the universities, it is better to discuss religious natural sciences in seminaries. For the root causes of irreligiosity and its prevalence in social sciences and humanities, is the atheistic natural sciences (the result of the research). Keywords: Science, Religion, Conflict, Mahdi Golshani, Seminary, Natural Sciences, Humanities