نقش قرآن كريم در تحوّل‌آفرينيِ پارادايمي نسبت به علوم انساني

The role of the Holy Quran in paradigmatic transformation towards the humanities

چكيده: مي‌دانيم كه انقلاب‌هاي علمي بر اساس پيدايش پارادايم‌هاي جديد صورت مي‌گيرند و نظريّه‌هاي جديد علمي در بستر يك پارادايم علميِ مشخّص، ساخته و پرداخته مي‌شوند. مقالۀ حاضر- با اين پيش‌فرض كه دستيابي به علوم انسانيِ اسلامي در صورتي ممكن خواهد بود كه ابتدا پارادايم فكريِ اسلام در رابطه با مسائل اجتماعي و انساني (پارادايم اسلاميِ علوم انساني) به دست آيد- در پي اثبات آن است كه معارف شريف قرآني، علاوه بر آنكه منبعي براي استنباط «مبانيِ نظري بنيادين» و نيز استنباط فرضيّه‌هايي در پاسخ به مسائل علوم انساني و اجتماعي مي‌باشد، نقشي بسيار اساسي‌تر در توليد علوم انسانيِ اسلامي دارد و آن اينكه پارادايمي جديد و منحصربه‌فرد را در اين عرصه ارائه مي‌كند و با تحوّل‌آفرينيِ پارادايمي، رويكردهاي جديدي را در شاخه‌هاي مختلف علوم اجتماعي و انساني ايجاد مي‌كند كه زمينه‌ساز مفهوم‌سازي‌ها، فرضيه‌سازي‌ها و نظريّه‌پردازي‌هاي جديد و در نتيجه، سبب يك انقلاب علمي در عرصه‌هاي مختلف علوم انساني خواهد شد. دليل اصليِ مدّعاي مذكور آن است كه قرآن كريم، علاوه بر ارائۀ مباني ويژه و انحصاريِ «معرفت‌شناختي»، «ارزش‌شناختي» و «روش‌شناختي»، در ساحت «هستي‌شناسي»، جهان، انسان و جامعه را نه در سطح فلسفه و به صورت انتزاعي، بلكه در سطح پارادايم و ناظر به واقعيّات اجتماعي، آن هم به‌گونه‌اي منحصربه‌فرد، معرّفي مي‌كند. كليدواژه‌ها: پارادايم قرآنيِ علوم انساني، مباني پارادايمي، انسان‌شناسيِ پارادايمي، جامعه‌شناسيِ پارادايمي، انسان قرآني، جامعۀ قرآني.

Abstract We know that scientific revolutions take place on the basis of the emergence of new paradigms, and new scientific theories are developed and in the context of a specific scientific paradigm. Science paradigm, being a logical model and inspired by philosophy, is an interval between philosophy and science which guides it. In other words, science is a set of epistemological, ontological, axiological and methodological presuppositions that occupies a middle position between philosophical foundations And scientific theory , and as a logical model, direct the whole research process in recognition of the truth. The author believes that the attainment to Islamic humanities will be possible if Islam s intellectual paradigm is first developed in relation to social and human issues. The present article, after addressing the above-mentioned issues, seeks to prove that the Holy Qur an is the main source for the establishment of the Islamic humanities paradigm. Furthermore, he introduces the world, man and society at the level of the paradigm and social facts not at the level of philosophy and in an abstract form. Keywords: Islamic Paradigm of Human Sciences, Paradigmatic Man, Paradigmatic Society, Quranic Man, Quranic Society