روش استنباطي ـ تحليلي به مثابه الگويي براي توليد علوم اسلامي انساني

An Analytic-Inference method: A Model for the Production of Islamic Human Sciences

چكيده روش تحقيق در همه علوم و از جمله علوم انساني از اهميت خاصي برخوردار است؛ به حدي كه اعتبار تحقيق به روش آن بستگي دارد. براي تحقيق در علوم اسلامي نيز نياز به روش معتبر و قابل قبول در مجامع علمي جهان است؛ تا تحقيق‌هاي اسلامي در سطح جهاني از اعتبار لازم برخوردار شود. ازاين‌رو، تحقيق حاضر در صدد طراحي الگوي روشي معتبر جهت تحقيق در علوم اسلامي انساني است كه تحت عنوان روش استنباطي ـ تحليلي انجام شده است. مراد از روش استنباطي ـ تحليلي روشي است، تركيبي از روش مرسوم در حوزه علميه يعني روش اجتهادي و روش تحليل تم . روش مرسوم در حوزه، تبيين كننده سند روايات و دلالت آيات، روايات و سيره بر اساس آيات و روايات ديگر و بر اساس قواعد فقهي و اصولي و نظر متخصصان ديني، جهت استخراج كدها و زير مقوله‌ها است و سپس بر اساس روش تحليل تم كه مبتني بر داده‌هاي متني انجام مي‌شود، مقوله‌ها و روابط آن‌ها و همچنين تم‌ها استنباط و روش استنباطي با روش تحليل تم تكميل مي‌گردد. هدف اين تحقيق طرح يك روش معتبر در تحقيقات اسلامي قابل قبول براي حوزه و مجامع علمي است و پژوهش بر اساس روش اسنادي و تحليلي به نتايجي از قبيل اين كه: 1. روش استنباطي براي تنقيح داده‌ها تا تشكيل زير مقوله متقن تر از روش تحليل تم و روش تحليل تم تكميل كننده روش استنباطي در مقوله بندي است؛ 2. روش اجتهادي بيشتر براي بررسي مسائل هستند تا نظريه پردازي و براي تئوري پردازي بايد با روش تحليل تم تكميل گردد كه براي نظريه پردازي تدوين شده است؛ 3. تركيب دو روش معتبر (اجتهادي در حوزه و تحليل تم در تحقيقات كيفي)به خلق روش معتبر ديگر انجاميده است كه به نام روش استنباطي ـ تحليلي ياد مي‌شود. واژگان كليدي: روش، روش اجتهادي، تحليل تم، روش تركيبي، روش استنباطي ـ ‌تحليلي، علوم اسلامي انساني

Abstract The research method in all sciences, including the human sciences, is of particular importance, to the extent that the validity of the research depends on its method. In order for the Islamic researches win necessary recognition in a global level, one is in dire need of applying a credible and acceptable method in his researches in Islamic sciences. Indeed, the authenticity and validity of such method had to be proven in advance by scientifically valid authorities. Accordingly, the present research seeks to design a model for a research method in the Islamic human sciences, which has been termed as an analytical-inferential method. The method of analytical-inferential is the conventional method in seminary. This method is also called extrapolative [Ijtihadi] and theme analysis. The conventional method in the seminary has been to explain the Quranic verses, the prophet (PBUH) and Imams’ (AS) sayings and conduct, the implications of other traditions. Based on the legal rules, the principles of jurisprudence and the religious experts, the codes and categories are to be extracted. Briefly, the data are to be categorized, coded and subdivided according to the semantic method. The present research, based on the documentary and analytical method, results in such a way that, firstly, the inferential method for data input is more reliable than the method of the analysis of the topic and the method of the analysis of the theme completing the inferential method in the categorization. Secondly, the extrapolative method [ijtihadi] is appropriate for the formation of the sub-category and a solid method to investigate the text-based data; thirdly, an ijtihadi method is more suitable to examine issues than to theorize and, if necessary, to theorize, it is necessary to complete the ijtihadi method by the method of the theme analysis, which has been developed for theorizing; fourthly, given the validity of analytical-inferential method in seminary and also, given the credibility of the theme analysis method in the world s scientific circles, a valid methodology for the production of humanistic Islamic sciences can be developed. Keywords: Holy Quran, Inferential-Analytical Method, Human Sciences