بررسي شيوه مطلوب در نظريه‌پردازي علمي بر اساس قرآن؛ با تأكيد بر علوم انساني

An examination of the optimal way of the Quranic scientific theorization

چكيده برخي از آيات علمي قرآن مطالبي را بيان مي‌كند كه علم هنوز بدان‌ها دسترسي پيدا نكرده و هر چند از نظر علوم تجربي به اثبات نرسيده است؛ اما دليلي نيز براي نفي آن مطلب قرآني نيست و از آنجا كه وحي نوعي دانش قطعي و از سرچشمه الهي است، در صحيح بودن آن شكي نيست؛ هر چند براي اثبات آنها فعلا شواهد تجربي در دست نداريم و ممكن است مثل برخي موارد ديگر از پيش‌گويي‌هاي علمي قرآن (مثل نيروي جاذبه طبق آيه 2 رعد و 10 لقمان) در آينده اثبات شود. اين موارد را مي‌توان به عنوان نظريه‌هاي علمي قرآني مطرح نمود و همچون ديگر تئوري‌هاي علمي به دنبال شواهد تجربي آنها بود. در نتيجه يكي از عرصه هاي نظريه‌پردازي علمي قرآن، خبر دادن قرآن از حقايق علمي، قبل از تأييد آن در علوم است. از ديگر عرصه ها توسعه يا تضييق برخي از نظريه‌هاي ديگر و يا اصلاح و تكميل آن خود نوعي نظريه پردازي به شمار مي رود. در اين راستا با چند شيوه مي‌توان به نظريه‌پردازي‌هاي قرآني پرداخت: شيوه كشف و استنباط، شيوه تأييد و تكميل، شيوه داوري و تهذيب، شيوه تكيه بر پيش‌فرض‌هاي قرآني براي تأسيس علوم انساني ديني، شيوه فرضيه انگاري تعاليم قرآن، شيوه تأثير غير مستقيم و عدم مداخله و توليد علوم انساني با پشتوانه تعاليم بنيادي قرآن به مثابه مفروضات نظري اين مقاله به بررسي هر يك شيوه هاي فوق در راستاي نظريه‌پردازي هاي قرآني مي‌پردازد و شيوه برتر را معرفي مي‌كند. در حقيقت اين مقاله به اين سؤال پاسخ خواهد داد كه نظريه‌پردازي قرآن در عرصه علوم انساني بر اساس كدام شيوه امري مدلل و قابل قبول است؟ هدف از اين تحقيق ارائه الگويي مستدَل و قابل قبول براي نظريه‌پردازي قرآني در عرصه علوم انساني است و مي‌تواند گاهي موجب توسعه يا تضييق حوزه‌ها و ابعاد علوم انساني شود. روش بررسي هر شيوه هم كشف مباني هر يك و نقد مباني ناصحيح است. واژگان كليدي: نظريه‌پردازي قرآني، علوم انساني اسلامي، قرآن و علم

Abstract Some of the Qur anic scientific verses touch issues that science has not yet accessed it. Although some of those issues have not been proven in terms of empirical sciences, but there is no sufficient reason to deny that Qur anic article too. And since revelation is a definite knowledge stemming from a divine source, no one doubts about its accuracy and veracity. For it may get proven in the future, as in some other cases, the scientific prophecies of the Quran (such as the gravity in accordance with verse 2 Chapter al-Raad [thunder] and verse 10 of chapter loqman) came true. These items could be presented as the Qur anic scientific theories, and as other scientific theories one has to seek empirical evidence for their approval. As a result, the scientific theorization of the Qur an, means that the Quran declares certain scientific truths before their demonstration by empirical science. In this regard, the Quranic theorizing can be paid in several ways: 1. 1. The method of discovery and inference 2. 2. The method of approval and completion 3. 3. The method of relying on the Qur anic presuppositions for the establishment of religious humanities 4. Assuming the teachings of the Quran as mere hypothesis 5. Indirect Impact and Non-Intervention method 6. Arbitration and refinement method. This article examines each of the above techniques in line with the Quranic theorization and will introduce the superior method. Actually, this article is an attempt to answer this question that based on which of the above-mentioned methods the Quranic theorization in humanities seems reasonable and acceptable? The purpose of this research is to provide a reasonable and acceptable pattern for the Quranic theorization in humanities, which causes the development or delimitation of the domains and dimensions of the humanities. The method applied in the research paper is to discover the positives and negatives of each method Keywords: optimal- scientific – theorization - Quranic