بررسي تحليلي نظريه‌هاي مطرح در مفهوم‌شناسي «جريان» و «جريان‌شناسي»

يكي از مفاهيم جديد و در عين حال كثيرالاستعمال در فضاي فكري و سياسي پس از انقلاب اسلامي، مفهوم «جريان‌شناسي» است. اين مفهوم با قيدها و پسوندهاي مختلفي همچون «جريان‌شناسي فكري»، «جريان‌شناسي فرهنگي»، «جريان‌شناسي سياسي» و برخي قيود خاص‌تر رواج يافته است و محققان هر يك با گرايش‌هاي فكري و دغدغه‌هاي فرهنگي و جهت‌گيري‌هاي سياسي خاص خود و بر اساس الگوي نظري پذيرفته شده خود، به مقوله‌بندي انديشه‌ها و طبقه‌بندي كنش‌گران فرهنگي و توضيح پديده‌هاي تاريخي، فكري و اجتماعي مي‌پردازند. البته اين مباحث سوء تفاهم‌ها، تشتت آراء و درهم‌ريختگي معرفتي را به دنبال داشته است و مخاطبان را دچار سردرگمي و تحيّر كرده است؛ چراكه حتي در يك تعريف واحد از «جريان» اتفاق نظر وجود ندارد. در ريشه‌يابي دقيق مي‌توان گفت، عامل اساسي اين تحير و سردرگمي، نبود انضباط علمي در جريان‌شناسي است. ازاين‌رو براي رهايي از اين تشتت‌ها و سوءتفاهم‌ها، لازم است چارچوب نظري و روش‌شناختي مشخصي براي اين مباحث ارائه شود. اين مقاله در تلاش است تا قدم اول ايجاد انضباط علمي بر جريان‌شناسي را بردارد كه عبارت است از تعريف دقيق و منضبط «جريان» و «جريان‌شناسي». براي رسيدن به اين مهم، ابتدا لازم است نظريه‌هاي مطرح در مفهوم‌شناسي جريان و جريان‌شناسي مطالعه شود تا از بستر تحليل آن‌ها و بررسي نقاط ضعف و قوت‌شان، بتوان راهي براي ارائه تعريفي جامع و كامل از جريان پيدا كرد.