همگرايي اديان؛ تحليل ديدگاه ها و تكميل مباني

تلاش‌هاي بسياري براي ايجاد همگرايي ميان اديان صورت گرفته است از جمله تلاش‌هاي استراتژيكي، مانند تدابيري براي اتحاد در مقابل دشمن مشترك، تلاش‌هاي وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه مانند نظريات پلوراليستي و تلاش‌هايي اخلاق‌محور همچون بيانيه‌هاي اخلاق جهاني. تمام اين راه‌هاي مختلف كه هريك با انگيزه‌ها و مباني متفاوت از ديگري ارائه شده‌اند، در يك مطلب مشترك‌اند؛ آن عبارت است‌ از به تصوير كشيدن محور يا محورهايي به عنوان وجه مشترك باورها، اعتقادات و يا اصول اخلاقي مخاطبان يك نظريه و دعوت همگان به گردآمدن حول اين محورها. رويكرد‌هاي استراتژيك كه بيشتر در حوزۀ رفتارها و عواطف اجتماعي متمركزند، با برجسته‌سازي آموزه‌هاي اصلي مشترك ميان اديان و مذاهب، رويكرد‌هاي وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه با توسعه در مفاهيم غايي اديان و اتحادبخشي به آنها و رويكرد‌هاي اخلاقي با ارائۀ اصول مشترك اخلاقي ميان اديان، به تأسيس اين محور اتحاد و همگرايي حول آن اقدام مي‌كنند. به هرحال در تمام اين رويكردها، يافتن وجه مشترك در جنبه‌اي از هر دين راه حل مشكل تعدد اديان و عقايد دانسته شده است. درحالي كه از يك طرف يافتن وجه مشتركي معقول و قابل انتساب به تمام اديان، مشكل اصلي اين نظريات است و از طرف ديگر پديدۀ بي‌ديني كه تعداد كثيري را شامل مي‌شود، در اين نظريه‌ها مورد بي‌توجهي قرار گرفته و كاملاً خارج از محدودۀ نظريه‌پردازي‌هاي همگرايي گذاشته شده است، به اين دليل كه يافتن مبناي مشترك در عقيدۀ ايشان با اديان با مشكل مواجه است. در اين مقاله ضمن مروري بر اقسام اين نظريات و نقد كلي آنها، درپايان مبناي «تسليم بودن در برابر حقيقت» يا تقويت روحيۀ «حق محوري» به عنوان ابتدايي‌ترين محور همگرايي ارزشي معرفي شده است. اين مبنا برخلاف تمام مباني موجود، بي‌نياز از يافتن وجه مشترك ميان اديان است و بي‌ديني را نيز همچون ديني پرتعداد در جهان در ذيل شمول خود جاي داده است.