تجزيه و تحليل خلأ عملكرد برنج با روش آناليز خط مرزي در دشت فومنات

Yield gap analysis of rice using boundary line method in Foumanat Plain

به­منظور بررسي خلأ عملكرد برنج در ارتباط با ويژگي­هاي خاك، پژوهشي در دو سال زراعي 92-1391 و 93-1392 در دشت فومنات بر رقم طارم هاشمي، اجرا شد. در اين بررسي از مزارع كشاورزان، نمونه خاك تهيه شده و مختصات جغرافيايي نمونه­ها ثبت شدند. صفاتي از قبيل عملكرد شلتوك برنج و ويژگي­هاي خاك از قبيل نيتروژن كل، پتاسيم قابل­جذب و فسفر قابل­جذب اندازه­گيري شدند. سپس خلا عملكرد، عملكرد بهينه و مقادير بهينه ويژگي­هاي خاك با استفاده از روش خط مرزي محاسبه شدند. داده­ها با روش تجزيه رگرسيون غيرخطي مدل دندان­مانند و استفاده از رويه PROC NLIN آناليز شدند. ميانگين عملكرد بهينه و عملكرد كشاورز در منطقه دشت فومنات به­ترتيب برابر با 59/6 و 81/4 تن در هكتار با خلأ عملكرد برابر با 78/1 تن در هكتار (27 درصد) برآورد شد. غلظت حداقلي نيتروژن كل، پتاسيم قابل­استفاده و فسفر قابل­استفاده به­ترتيب برابر با 234/0 درصد، 9/18 ميلي­گرم بر كيلوگرم و 138 ميلي­گرم بر كيلوگرم بود. به­طوركلي، بر اساس نتايج اين مطالعه برخي از عوامل اصلي خلأ عملكرد برنج در منطقه را مي­توان به مديريت نامناسب كود­هاي شيميايي نيتروژنه، فسفاته و پتاسيمي در تأمين عناصر غذايي ضروري دانست.

In order to investigate the yield gap (YG) of rice in response to soil properties, a field experiment was carried out in Foumanat plain on rice (cv. ‘Tarom Hashemi’) during two cropping seasons of 2012-13 and 2013-14. In each field, the soil samples were taken and geographic coordinates were recorded. Some soil characteristics such as total nitrogen, available potassium and available phosphorus were measured. At the end of growing season (harvesting time) grain yield was recorded in each field (1 m-2). The boundary line method was used to calculate yield gap, optimum yield and optimum amount of soil properties for each field. Data analysis done by nonlinear regression of dent-like model based on PROC NLIN procedures. The average of optimum yield and actual yield were 6.59 and 4.81 ton ha-1, respectively, in Foumanat plain with an YG of 1.78 ton ha-1 (27 percent). The optimum concentration of total nitrogen, phosphorus and potassium were 0.234 percent, 18.9 mg kg-1 and 138 mg kg-1, respectively. Based on the results of this study, some of the main factors for rice YG in this area could be due to misapplication of chemical nitrogen, phosphorus and potassium fertilizers to supply essential nutrients for rice.