كليدواژه :
الگوي پايه پيشرفت , مباني , اهداف , مسائل , رهيافت و روش , آرمان , اجرا , برنامه
چكيده فارسي :
هدف از ارائه مقاله حاضر، نقد الگوي پايه پيشرفت و پيشنهاد محورهاي ديگري جهت اصلاح ساختار و ارتقاي آن در قالب مدل «آرامبام» مي باشد. اين مدل كه يك مدل بومي و از ابتكارات نگارنده است، داراي هفت محور يا ركن اساسي است كه در طراحي الگوي اسلامي-ايراني پيشرفت قابل استفاده است. «آرامبام»، مخفف هفت مؤلفه اساسي در الگوي پيشنهادي شامل: «آرمان»، «رهيافت»، «اجرا»، «مسائل»، «برنامه»، «اهداف» و «مباني» است كه به معني بام آرام يا بلنداي آرامش است. بدين معني كه اگر مهم ترين دغدغه مادي و معنوي انسان را در ابعاد فردي و اجتماعي، امنيت و آرامش بدانيم، اين مدل از پتانسيل¬هاي لازم براي تأمين آن برخوردار است. عنوان لاتين اين مدل نيز «PAP» است كه در واقع مخفف همان هفت مؤلفه به زبان لاتين است و به طور متناوب با دو حرف «P» و «A» تكرار مي-شود. علت انتخاب عنوان لاتين براي مدل، امكان طرح آن در مجامع بين¬المللي است.
در الگوي پايه پيشرفت (موضوع كنفرانس پنجم) از يك طرف به برخي از مهم-ترين محورهاي مورد نياز الگو از جمله: «رهيافت و روش»، «مسائل»، «برنامه» و «اجرا» اشاره نشده است؛ و از طرف ديگر، «رسالت¬ها»، «افق» و «تدابير»، كه معمولاً بايد در ذيل «اهداف» و «آرمان» و در طول آن قرار گيرند، در عرض آن قرار گرفته-اند؛ در حالي¬كه اولاً بايد موضوعات مختلف سياسي، اقتصادي و فرهنگي به لحاظ نظري مورد بررسي قرار گيرند؛ ثانياً بدون شناخت دقيق مسائل و مشكلات كشور، نمي¬توان اهداف و افقي را ترسيم و براي نيل به آن برنامه ريزي و تدبير كرد و ثالثاً هر برنامه¬اي نياز به يك دستگاه اجرايي و نظارتي مناسب براي نيل به مقصود دارد. بنابراين پيشنهاد اين است كه الگوي پايه پيشرفت، بر پايه هفت محور اساسي زير مورد بررسي قرار گيرد:
1- مباني (principles): شامل مباني تصوري و تصديقي الگوي پيشرفت است.
2- اهداف (Aims): معطوف به اهداف واسطه، يا منازل و مقامات راه است.
3- مسائل (Problems): ناظر به موانع و مشكلات راه، يا چالشهاي الگو، اعم از بالقوه و بالفعل است.
4- رهيافت و روش (Approach): ناظر به مدلهاي نظري و راهكارهاي عملي نيل به اهداف الگو است.
5- برنامه (Program): معطوف به برنامه هاي كوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت(افق) الگو است.
6- اجرا (Administration): ناظر به شوراي عالي سياستگذاري و نظارت بر اجراي الگو است.
7- آرمان (Purpose): ناظر به مقصود نهايي الگوست.
بر اساس نتايج تحقيق، در اين مدل، حركت تكاملي از «مباني» توحيدي شروع مي¬شود و در وادي «آرمان» به توحيد مي¬رسد: «هوالاول والاخر». خط مستقيمي كه مباني را به آرمان وصل مي¬كند، كنايه از صراط مستقيم و بدين معني است كه روش¬ها و برنامه¬هاي الگو بايد در حول صراط مستقيم و راه ميانه ساماندهي گرديده و به چپ و راست متمايل و منحرف نشوند؛ زيرا: «اليمين والشمال مذله والطريق الوسطي هي الجاده» (نهج البلاغه، خطبه 16). بديهي است در اين مسير، مسائل و مشكلاتي وجود دارد كه اهداف الگو را به چالش مي¬كشد؛ اما نشانه¬هاي راه، آيات هدايتگر قرآن كريم است: «ذَلِك الْكتَابُ لاَ رَيبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَقِينَ» (بقره: 2). مقابل هم قراردادن اهداف و مسائل در اين مدل، بدين معني است كه هر هدفي، اعم از كوتاه¬مدت، ميان¬مدت و بلند¬مدت، مشكلات خاص خود را دارد و لذا بايد متناسب با اهداف الگو، برنامه¬هاي كوتاه¬مدت (5-1 ساله)، ميان¬مدت (25-5 ساله) و بلندمدت (50-25 ساله)، اعم از ملي، منطقه اي، قاره¬اي و جهاني و در ابعاد مادي و معنوي تنظيم و با روش¬هاي مناسب به اجرا در آورد.
انسان¬ها معمولاً از دو چيز نگرانند: اندوه گذشته و خوف از آينده؛ و آرامش مادي و معنوي انسان نيز مشروط به رفع اين دو نگراني است: «ألا إِنَ أَوْلِياء اللهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَلاَ هُمْ يحْزَنُونَ» (يونس: 62). بنابراين برنامه¬هاي الگو، اعم از كوتاه¬مدت، ميان¬مدت و بلند¬مدت (افق) بايد به گونه¬اي باشد كه كشور را به آرمان نهايي خود، يعني درجات بالاي امنيت فردي و اجتماعي برساند و يا حداقل بدان نزديك نمايد. يعني در بعد مادي، تأمين حداكثري امنيت ملي، قدرت ملي و منافع ملي در ابعاد مختلف سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي، علمي و فناوري؛ و در بعد معنوي نيز نيل به درجات بالاي امنيت و آرامش و نيل به قرب الهي بگونه¬اي كه انسان مصداق آيه شريفه: «يا أَيتُهَا النَفْسُ الْمُطْمَئِنَةُ، ارْجِعِي إِلَى رَبِك رَاضِيةً مَرْضِيةً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَتِي» (فجر: 30-27) گردد.
