راهبردهايي براي رونق فكري و علمي در ايران مطالعه‌اي از منظر جامعه‌شناسي تفكر

از منظر رويكرد جامعه شناختي به مقولۀ تفكر، توليد فكر، نه كاركرد ذهن متفكر منفرد و نه حاصل نبوغ شخصي او، بلكه عمدتاً و در درجۀ نخست محصول زمينه هاي اجتماعي زيست او است. بنابراين با استفاده از رويكرد جامعه شناختي مي توان ركود و رونق فكري و علمي را در ادوار تاريخي مختلف يك جامعه تببين كرد. همچنين مي-توان با استخراج مباني و شرايط جامعه شناختي اين ركود و رونق، راهبردهايي را براي ايجاد شرايط رونق فكري و علمي طراحي و تجويز نمود. اين مقاله با استفاده از يك پژوهش دومرحله اي تئوريك و تاريخي-تجربي چنين هدفي را دنبال مي كند. آنچه در اين مقاله مي آيد مبتني بر پژوهش مبسوط تري است كه نويسندگان در باب مباني جامعه شناختي تفكر نخبگي در تاريخ ايران پس از اسلام انجام داده اند. در اينجا، با ابتناي بر يافته هاي آن پژوهش، ابتدا از ضرورت مطالعۀ جامعه شناختي توليد فكر و علم در ايران بحث شده است، سپس تلاش مي شود چيستي رويكرد جامعه شناختي به مقولۀ توليد فكر به كوتاهي توضيح داده شود، در گام سوم يافته هاي مطالعۀ تئوريك در باب نظريه ها و رويكردهاي مختلف جامعه شناسي تفكر به صورت بسيار فشرده ارائه مي شود. سپس يافته هاي نهايي پژوهش كه حاصل به آزمون گذاشتن يافته هاي تئوريك در تجربۀ تاريخي ايران پس از اسلام است، در قالب هشت گزارۀ راهبردي و اساسي خلاصه مي شود. اين گزاره ها همان شرايط اجتماعي رونق فكر و علم است كه مي توان از آن ها به طور مستقيم در طراحي راهبردهاي رونق فكري و علمي بهره برد.