الگوي تحليلي خمش ساختاري تالش- گيلان

بلندي­هاي شمالي ايران با اسامي جغرافيايي، مانند رشته كوه­هاي البرز- هزارمسجد و يا بينالود شناخته ميشود كه از استان اذربايجان تا شمال استان خراسان امتداد دارد. ليكن از نگاه زمين‎شناختي، مرز شمالي البرز محدود به زميندرز تتيس كهن و همچنين نهشته­هاي حوضه جوان پاراتتيس ميباشد. بررسي هاي تكتونواستراتيگرافي اين گستره حاكي از وجود پهنه هاي متفاوت رسوبي- ساختاري، منطبق بر اشكوب ها و زير اشكوب هاي ساختاري (تكتونيكي) است، و همين داده ها موجب ارائه پهنه بندي هاي گوناگون و متفاوتي، توسط پژوهشگران علوم زمين گرديده است. انچه كه در ارتباط با عنوان اين نوشتار ميباشد، تفكيك دو پهنه ساختاري البرز و خزر- تالش ميباشد. مهمترين اختلاف اين دو پهنه در تاريخچه دگرگوني متفاوت انها، و همچنين گسترش حوضه پاراتتيس در گستره پهنه ساختاري خزر- تالش ميباشد. رخنمون گسترده واحدهاي سنگي منسوب به پهنه خزر- تالش، در مجموعه اي نابر جا (الوكتون)، بسوي جنوب باختري، بر روي پهنه البرز رانده شده است. بدين ترتيب ادامه پهنه البرز مركزي بسوي باختر در راستاي پهنه گسلي چپ بر سفيدرود قطع شده است. محدوده باختري توده الوكتون تالش را پهنه گسلي كور (مدفون) راست بر نور، با روندي موازي با گسله سفيد رود (45 N)، عمل كرده و موجب چرخش پوشش رسوبي و شكل گيري خمش ساختاري تالش- گيلان، و روند شمالي- جنوبي تالش شمالي شده است. عملكرد پهنه راندگي تالش جنوبي، محدود بين دو پهنه گسستگي باروند 45 N (سفيدرود در خاور، و نور- ميانه در باختر) موجب شده است كه بلوك بزرگي از زون ساختاري خزر- تالش بسوي جنوب باختري جابجا شود. شكل گيري دشت پهناور گيلان مديون تكوين ساختاري بلوك الوكتون تالش جنوبي است.