اهميت و بررسي لاين هاي اوتايپ در توليد ارقام مقاوم به بيماري ريزومانيا در چغندرقند در راستاي توليد محصول سالم

بيماري ريزومانيا يكي از مخربترين و مهمترين بيماريهاي چغندر قند در اقصي نقاط جهان است. ويروس عامل اين بيماري Beet necrotic yellow vein virus BNYVV)) توسط شبه قارچ خاكزي Polymyxabetaeمنتقل مي شود. با توجه به توليد فرم مقاوم ناقل در خاك، تقريباٌ ريشه كني بيماري در مناطق آلوده ويا مناطقي كه به تازگي آلوده مي شوند امكانپذير نيست. ساده ترين و در عين حال مطمئن ترين روش مبارزه با بيماري استفاده از ارقام مقاوم به ريزومانيا مي باشد.در اصلاح ارقام چغندرقند و مقاومت به بيماري ها مخصوصا ريزومانيا در تهيه بذر هيبريد مقاوم كه متكي به نرعقيمي سيتوپلاسمي مي باشد به تهيه رگه هاي خالص با ژنوتيپ حفظ كننده نرعقيمي سيتوپلاسمي نياز مي باشد. جهت توليد پايه هاي مادري سينگل كراس مقاوم، وجودلاين هاي اتايپ و نرعقيم سيتوپلاسمي مقاوم الزامي مي باشد. لاين اوتايپ خالص زماني حاصل مي شود كه در تلاقي با لاين نرعقيم ، نتايج بدست امده بر روي پايه مادري بعد از بررسي ها و ارزيابي ها كاملا نرعقيم باشند. به همين خاطر پروژه هاي مربوط به ارزيابي لاين هاي اوتايپ يا حفظ كننده نرعقيمي در دستور كار پروژه هاي تحقيقاتي موسسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر چغندر قند قرار دارد. در اين تحقيق درشهريور سال 1390بذر 8 جمعيت منوژرم حامل ژن هاي كنترل كننده مقاومت به بيماري و خاصيت اوتايپي به همراه يك لاين نر عقيم جهت تهيه اشتكلينگ در كرج كشت شدند. در بهار 1391، ريشه ها به مزرعه كيج گذاري منتقل و پس از ساقه روي و ظهور گل آذين، تك بوته هاي منو‍ژرم بارور در هر جمعيت گزينش شدند و هر بوته به همراه دو بوته نرعقيم در زير يك كيج قرار گرفت.در ادامه بذور S1 و F1 برداشت و كنترل نرعقيمي در بذور F1 و بررسي حضور ژن مقاومت به بيماري در بذور S1 در گلخانه صورت گرفت.بعد از ارزيابي هاي اوليه ، آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در زمين آلوده به ريزومانيا جهت شناسايي لاين هاي برتر مقاوم پياده شد. براي نمره رشد، يكنواختي و سبزينگي با مقياس 1 تا 5 استفاده شد به اين صورت كه نمره 1 به ضعيف ترين و نمره 5 به بهترين بوته ها از نظر رشد و يكنواختي و سبزينگي داده شد و مبناي مقايسه هيبريدها قرار گرفت. به منظور ارزيابي شدت آلودگي (مقدار آلودگي ) ارقام مورد بررسي به بيماري ريزومانيا، از روش لوترباخر و همكاران (2005) با مقياس 1 الي 9 استفاده شد. در برنامه كيج گذاري به دليل عدم گرده افشاني كافي بوته گرده دهنده تحت شرايط كيج و يا خودناسازگاري آن معمولا يكي يا هر دو والد از بذر كافي برخوردار نمي باشند و به همين دليل در ادامه برنامه اصلاحي حذف مي شوند در اين تحقيق نيز از 164 كيج بر پا شده پس از استحصال بذر و بوجاري آن تعداد 90 جفت از مقدار بذر كافي براي ادامه برنامه برخوردار بودند ‌كه طي ارزيابي سه سال در نهايت تعداد 8 جفت لاين برتر با حضور ژن مقاومت بيش از 80 درصد، انتخاب و براي ادامه كارهاي اصلاحي و وارد شدن در برنامه كيج گذاري سال بعد وارد شد.