ماهيت علم جديد از ديدگاه گاستون باشلار

هدف اين مقاله بررسي ماهيت و مشخصه‌هاي علم جديد از ديدگاه گاستون باشلار است. باشلار كه خود در سطح بالايي با علوم جديد آشنايي داشت و عميقاً از انقلاب‌هاي نسبيتي و كوانتومي در فيزيك متأثر بود به‌عنوان يك فيلسوف علم با رويكردي معرفت‌شناختي به بررسي تاريخ علم مي‌پردازد. وي با اين نگرش تاريخي به نتايجي دست مي‌يابد كه ماهيت و عملكردي متفاوت از گذشته را براي علم جديد كه از نظر وي مشخصاً با نظريه نسبيت آغاز مي‌شود، آشكار مي‌سازد. در اين مقاله به روش توصيفي ابتدا به بررسي رويكرد معرفت‌شناسي تاريخي باشلار مي‌پردازيم كه تمايز ميان ذهنيت علمي از ذهنيت پيشاعلمي و به‌تبع آن گسست ميان تاريخ علم از تاريخ پيشاعلم را نشان مي‌دهد. سپس بر مبناي اين گسست اساسي به بررسي وجوه مشخصۀ علم جديد مي‌پردازيم. نتيجه اين بررسي پنج ويژگي اساسي علم جديد شامل 1) معرفت‌شناسي غيردكارتي 2) گسست معرفت‌شناختي 3) عقل‌گرايي كاربردي 4) پديدارشناسي تكنيكي و 5) خصلت اجتماعي علم جديد؛ را به‌عنوان وجه مميزۀ آن از پيشاعلم يا علم قديم نشان داده، ماهيت و شيوه عملكرد ويژۀ آن را آشكار مي‌سازد.