ارزيابي اهميت اماكن و تاسيسات ورزشي و ارائه راهكارهايي در جهت بهبود فضاهاي ورزشي

چكيده با گسترش روز افزون علوم و تغيير شيوه زندگي انسان ها از زندگي پرتحرك به سمت شيوه زندگي ماشيني و كم تحرك، توجه به تربيت بدني و فعاليت هاي جسماني براي كاهش عوارض اين سبك جديد زندگي بسيار ضروري مي باشد. يكي از مسائلي كه همواره فعاليت هاي تربيت بدني را تحت الشعاع قرار مي دهد وضعيت فضاها، امكانات و تجهيزات ورزشي بوده است. به طوري كه در بسياري از اماكن ورزشي اصول و استانداردهاي ايمني و بهداشتي رعايت نشده است. در پژوهش حاضر به ارزيابي اهميت اماكن و تاسيسات ورزشي و ارائه راهكارهايي در جهت بهبود فضاهاي ورزشي پرداخته شده است. روش تحقيق حاضر به لحاظ ماهيت توصيفي بوده و با استفاده از مطالعات كتابخانه اي و اسناد و مدارك علمي گردآوري شده است. نتايج حاكي از آن بود كه مكان يابي درست و رعايت استانداردها و مقررات ورزشي در كارايي اين اماكن موثر مي باشد و حركتي در راستاي مديريت بحران و خطر و بهبود اين فضاها مي باشد. لذا مديران و متوليان ورزشي بايد براي رسيدن به اهداف ايمني برنامه ريزي هايي اصولي را مدنظر قرار دهند. واژگان كليدي: فعاليت ورزشي، اماكن ورزشي، استانداردهاي ورزشي، راهكارها مقدمه امروزه در شهرها با گسترش روز افزون فناوري پرداختن به فعاليت هاي جسماني كاهش و فعاليت هاي فكري و اشتغالات ذهني افراد افزايش يافته است. سطح پايين فعاليت جسمي با خطر افزايش بيماري هاي غير واگيردار از جمله؛ بيماري انسداد شراين قلب، ديابت نوع2 و انواع سرطان ها همراه است و هم چنين عامل تنش هاي عصبي و بيماري هاي رواني بسياري است. بهترين درمان براي اين مسئله ورزش است كه شايد مانند گذشته نه به عنوان تفريح، بلكه در كنار مشكلات زندگي در عصر صنعت و فناوري به مثابه يك نياز مطرح مي شود. براي به فعل درآوردن نياز بالقوه انسان به ورزش، يكي از مهم ترين اقدامات توسعه و گسترش مراكز ورزش است(زهره ونديان و همكاران، 1390). با توجه به اينكه اساسي ترين هدف ورزش و تربيت بدني توسعه ورزش همگاني به منظور سلامت روحي و سلامت جسماني اقشار مختلف مردم است، اماكن ورزشي بايد به گونه اي طراحي شوند كه عموم مردم بتوانند به آن ها دسترسي داشته باشند(قنبر پور نصرتي، 1386). در اين خصوص مطالعات هامپل و همكاران(2002) نشان مي دهد كه دسترسي و كيفيت تسهيلات تفريحي، پارك ها و فضاهاي ورزشي در ميزان فعاليت بدني نقش به سزايي دارد. اين محقق به اين مسئله تاكيد داشته كه آن دسته از افرادي كه فعاليت بدني زيادي دارند در مجاورت منزلشان امكانات بيشتري نسبت به آن دسته كه غيرفعال و بي تحرك بودند داشتند. هم چنين كرامپي و همكاران (2004) به اين نتيجه رسيدند كه مهم ترين مانع در پرداختن به ورزش در اوقات فراغت بي علاقگي است. آن ها اعلام كردند كه در دسترس بودن تسهيلات براي تشويق به شركت در فعاليت هاي جسمي ضروري است. به عبارت ديگر با صنعتي شدن جوامع در عصر حاضر انسان ها از طبيعت بكر و دست نخورده كه اولين و قديمي ترين مكان فعاليت هاي ورزشي است فاصله گرفته و با گسترش شهرنشيني و استفاده از ماشين و فناوري مدرن كم كم خود را بي نياز از طبيعت دانسته و مكان هاي ورزشي را در داخل شهر ها و به دور از طبيعت مي سازند. به دليل محدوديت زمين در شهرها در ساخت اين اماكن بايد بسيار دقت نمود و در مكان يابي آن معيارهايي هم چون دسترسي، ظرفيت و پتانسيل توسعه، هم جواري با ساير كاربري هاي شهري و ... مورد توجه قرار گيرد. زيرا يكي از مهم ترين مشكلات شهرهاي كشور، استقرار نامناسب فضاهاي ورزشي در ميان ساير كاربري هاي شهري است. به نحوي كه بسياري از افراد جامعه به علت عدم دسترسي به آن ها نمي توانند از مكان هاي ورزشي به صورت مطلوب استفاده كنند و حل آن ها به برنامه ريزي و مديريت در زمينه مكان يابي و سامان دهي فضاهاي ورزشي نياز دارد(قادري، 1381). مباني نظري فعاليت ورزشي فعاليت ورزشي رفتاري، چند بعدي و پيچيده است كه تحت تاثير عوامل دروني، فردي، محيطي و سياسي قرار دارد(Glanz etal, 2008). با اينكه فعاليت ورزشي يك طيف گسترده اي از رفتارها شامل فعاليت هاي حرفه اي، وظايف خانگي، فعاليت هاي حمل و نقلي، تمرينات ورزشي و ديگر فعاليت هاي اوقات فراغت را شامل مي شود. اطلاعات براي مشخص كردن نقش محيط در ترويج انواع مختلف فعاليت هاي ورزشي ناكافي هستند(Belanger etal, 2011). منطقي به نظر مي رسد كه محيط تاثيري متفاوت روي مشاركت در انواع مختلف فعاليت هاي ورزشي دارد. زيرا فعاليت هاي مختلف نياز به تاسيسات و امكانات خاص و متفاوت دارند و مجاورت مغاير ممكن است امكانات كمتر يا بيش تري براي تسهيل انواع فعاليت هاي ورزشي فراهم كند. بنابراين براي درك محيط فيزيكي تحقيقات بيشتري نياز است. فعاليت هاي ورزشي مي تواند هم به صورت سازمان يافته و هم به صورت سازمان نيافته باشند(hardy etal, 2014). فعاليت هاي ورزشي سازمان يافته نياز به يك مربي و ساختار دارد و مستلزم هزينه است(Bengoechea, 2010). مشاركت در فعاليت هاي ورزشي سازمان يافته مثبت بوده و با مهارت هاي اساسي حركتي، آمادگي جسماني، عزت نفس و ارتباط منفي با چاقي، علايم افسردگي در آينده و بيماري همراه است(Brunet etal, 2013). در حالي كه فعاليت هاي ورزشي سازمان نيافته نياز به مربي ندارد، اغلب بدون ساختار و بدون قاعده هستند(Haugen etal, 2014). اماكن ورزشي عبارت است از مكاني روباز يا سرپوشيده كه داراي محدوده مشخصي بوده و براي انجام حداقل يك فعاليت ورزشي اختصاص يافته است. از اين رو فضاهاي ورزشي مي تواند يك سالن، يك زمين ورزشي، يك استخر، ورزشگاه، مجموعه ورزشي يا يك قطعه زميني كه مورد استفاده تيم هاي محل باشد، اطلاق شود(رضانژاد، 1389). تصاوير 1 و 2 نمونه اي از اماكن ورزشي را نشان مي دهد؛ شكل 1- نمونه اي از فضاي ورزشي روباز شكل 2- نمونه اي از فضاي ورزشي سرپوشيده استانداردهاي اماكن ورزشي امروزه ورزش به عنوان پديده اجتماعي، شيوه زندگي بسياري از مردم جهان را به طرق فيزيكي، اقتصادي، آموزشي، سياسي و اجتماعي متاثر ساخته است(غلامي، 1388). بنابراين مي توانيم بگوييم ورزش و فعاليت هاي بدني نقش مهمي در برقراري و حفظ سلامت افراد ايفا مي كند. با اين حال نتايج تحقيقات زيادي نشان مي دهد كه فعاليت هاي ورزشي با وجود فوايد بي شماري كه دارد، افراد و ورزشكاران را دچار آسيب جسماني فراواني مي كند كه از مهم ترين عوامل اين آسيب ها عدم رعايت استانداردها و اصول ايمني و بهداشتي در اماكن ورزشي مي باشد. به طور كلي استاندارهاي لازم در طراحي اماكن ورزشي به شرح زير مي تواند باشد؛  مكان يابي اماكن ورزشي برا اساس موقعيت جغرافيايي  انتخاب مصالح ساختماني مقاوم و با كيفيت  تجهيز اماكن ورزشي با دستگاه هاي ورزشي استاندارد  مجهز بودن فضاهاي ورزشي به اتاق كمك هاي اوليه  رعايت وضعيت بهداشتي اماكن ورزشي  نصب تابلوهاي خطر(در مواقع نياز) در اماكن ورزشي  پرهيز از بكار بردن رنگ ها و مواد متنوع در فضاهاي ورزشي  ديوارها بايد جاذب صدا باشند و در برابر ضربات سنگين به ويژه در سالن هاي فوتبال يا ... مقاوم باشند. روش تحقيق روش تحقيق حاضر به لحاظ هدف توصيفي بوده و با استفاده از مطالعات كتابخانه اي و اسناد و مدارك علمي گردآوري شده است تا كمكي براي ارائه اهميت ورزش و اماكن ورزشي باشد و در اين مقاله سعي شده است با استفاده از پشتوانه تئوريك و نظري اهميت فضاهاي ورزشي مورد كنگاش قرار گيرد. بحث و نتيجه گيري مديران ورزشي و به ويژه مسئولان حفاظت و ايمني بايد از استاندارد ها در راستاي ايمني هر چه بيشتر ورزشگاه ها استفاده كنند. چرا كه رعايت استانداردها و شاخص هاي امنيتي در مديريت بحران و مديريت خطر حائر اهميت مي باشد. بنابراين پيشنهادهايي در راستاي بهبود اماكن ورزشي ارائه گرديد كه عبارت اند از:  لحاظ نمودن موقعيت و وضعيت اقليمي در توزيع فضاهاي ورزشي  برنامه ريزي و طراحي اماكن ورزشي بايد به گونه اي باشد كه هزينه ها و منابع مصرفي بالاترين بازده را داشته باشند.  تخصيص منابع مالي در جهت تجهيز مكان هاي ورزشي موجود  تبليغات موثر و سازنده متناسب با فضاهاي ورزشي  برنامه ريزان و تصميم گيران فضاهاي ورزشي در مكان يابي اين فضاها بايد كليه استانداردهاي فضاهاي ورزشي را رعايت كنند.  متوليان فضاهاي ورزشي به منظور احداث فضاهاي ورزشي جديد قبل از هر گونه اقدام، ابتدا بايد از وضعيت موجود اين فضاها از لحاظ ميزان سرانه، نحوه پراكندگي و شرايط محيطي و منطقه اي اطلاع حاصل نمايند.  اماكن ورزشي تا حد امكان در كنار كاربري هاي سازگار هم چون مدارس، پارك ها، محله هاي مسكوني، فضاهاي فرهنگي- تفريحي و ... احداث گردد و از كاربري هاي ناسازگار هم چون كاربري هاي بهداشتي- درماني، صنعتي- كارگاهي و مراكز دفع يا جمع آوري زباله دور باشند.  هم چنين متوليان فضاهاي ورزشي در توزيع كاربري هاي ورزشي در سطح شهر عدالت را رعايت كنند.