بررسي اقلام و صفحه آرايي به كار رفته در كتابت قرآن

هنر خوشنويسي يكي از مهم‌ترين هنرهاي اسلامي به شمار مي‌رود و قرآن كريم بستري شده است تا از بدو پيدايش اسلام، اين هنر در دامان اين كتاب مقدس پرورش يابد. تنوع موجود در خطوط به كار رفته در كتابت قرآن، بهانه‌اي شده تا اين مقاله سعي در معرفي مهم‌ترين اقلام به كار رفته داشته باشد، به گونه‌اي كه شاخصه‌هاي هر خط به همراه صفحه آرايي و تذهيب‌هاي مرسوم به كار رفته با آن گونه خط، مورد بررسي قرار گرفته است. باشد كه قدمي در احياء اين تراث مهم برداشته باشيم و نگاه زيباشناختي گذشتگان را درست به آيندگان انتقال دهيم. نگارنده با اتكا به تجربه‌ي بيش از يك دهه خوشه‌چيني از اساتيد خوشنويسي، همين طور مشاهدات و تحقيقات ميداني كه به عنوان پژوهشگر مدعوّ در خزانه حرم سيدالشهداء (عليه السلام) داشته و ترجمه‌ي متون كهن و آخرين يافته‌هاي پژوهشگران عرب، كمر همت به نگارش اين مقاله بسته است. بررسي خط كوفي، نسخ، محقق، ريحان، بيهاري و مغربي به عنوان مهم‌ترين و رائج‌ترين خطوط به كار رفته در كتابت قرآن در جغرافياي اسلامي، به همراه آناليز صفحه‌آرايي آن‌ها، موضوعاتي است كه در دستور كار اين مقاله ملاحظه شده است. در جريان بررسي موضوعات فوق، به نكات بديعي چون: وضعيت تعامل شاكله‌ي كلمات با قطع قرآن‌ها، علت رغبت خوشنويسان به استفاده از بعضي طول‌هاي سطري و فاصله‌هاي خاص بين سطور، تعامل ائمه (عليهم السلام) با اين هنر، دفع شبهه‌ي استخراج اقلام سته توسط ابن مقله از خط كوفي، منشأ پيدايش بعضي خطوط يا بعضي شيوه‌ها و همين طور تأثير محوريت دانگ در پيدايش يك سبك، تناسخ بين خطوط به مثابه‌ي تناسخ ارواح و… اشاره شده است.