انديشه قانون خواهي در «سياحت نامه ابراهيم بيگ» زين العابدين مراغه‌اي

از ويژگي‌هاي عصر جديد در تاريخ ايران كه مصادف با آغاز سده نوزدهم و روي كار آمدن قاجارهاست، شكل گيري آگاهي در نزد نخبگان ايراني نسبت به وضعيت انحطاط و عقب ماندگي جامعه ايراني است. از مهمترين عوامل مؤثر در اين نوع از آگاهي جديد، رويارويي ايرانيان با مظاهر و آثار تمدن جديد غربي و اروپايي و تجربيات پيشرفت و ترقي غربيان بود. استبداد و خودكامگي سياسي و فقدان قانون از جمله عواملي بود كه به باور نخبگان ايراني موجب دچار شدن ايران به وضعيت انحطاط و عقب‌ماندگي شده بود. بر همين اساس انديشمندان و نويسندگان عصر مشروطه ضمن نشان دادن عوارض استبداد و فقدان قانون براي جامعه و كشور، در صدد ارائه راهكارهايي براي ايجاد نظام سياسي قانونمند جهت دست يابي به وضعيت ترقي و پيشرفت بودند. حاج زين العابدين مراغه‌اي از جمله نخبگان ايراني عصر مشروطه خواهي است كه كتاب «سياحتنامه ابراهيم بيگ» را در راستاي نشان دادن آثار استبداد و فقدان قانون در وضعيت انحطاط و عقب ماندگي جامعه ايراني نوشت. در همين راستا وي ضمن تعريف مفهوم قانون و فوايد آن براي جامعه‌ي ايران، در صدد ارائه راهكارهايي جهت استقرار قانون در همه‌ي امور كشور بود. آنچه سياحت نامه از تعريف قانون به دست مي‌دهد، دانستن وظايف حقوق متعلق به خود «وطن»، «ابناي وطن»، «هيئت عموميه‌ي افراد وطن» و «امور اداره وطن» است. از نظر ابراهيم بيگ، قانون به جز اجراي احكام شريعت، چيز ديگري نيست. شريعت اصل قانون است. هر جا حقي و حسابي هست، حقوق انساني رعايت مي‌شود. همه بايد در مقابل قانون پاسخگو باشند. به عقيده وي به مانند «ملل فرنگ»، مهم‌ترين فوايد برخورداري از قانون براي «مملكت ايران» برخورداري از امنيت، استقلال، عدالت، نيروي نظامي، مجلس و آزادي است.