بررسي تاثير اصل عدل الهي در حوزه فقه و حقوق اسلامي

يكي از اصول انديشه ديني، به ويژه در مذهب شيعه، اصل عدل الهي است كه با حسن و قبح عقلي گره مي‌خورد و نتيجه آن نفي هر گونه قبيح عقلي از خداوند و قول و فعل وشريعت اوست. هر چند متكلمان عدليه؛ شيعه و معتزله، به اصل عدل الهي تصريح مي‌كنند؛ ولي به آثار اين اصل اعتقادي به ويژه در حوزه فقه و حقوق كمتر پرداخته شده است. اصل عدل الهي سرچشمه قاعده‌اي فقهي با عنوان نفي ظلم يا عدالت مي‌شود كه بر پايه اين قاعده هر آن حكم يا وجه فقهي كه بنابر تشخيص عقل مستقل ظلم باشد، از شريعت منتفي و مسلوب است. بسياري از فقيهان شيعه به اين قاعده تصريح كرده‌اند و در برخي از فروع فقهي بدين قاعده تمسك كرده‌اند و آنچه را به تشخيص عقل، ظلم دانسته‌اند؛ از شريعت نفي كرده‌اند. جريان اين قاعده گستره نويني را در فقه و حقوق خواهد گشود.