امكان سنجي كاربست نظريه ي دولت توسعه گرا در ايران و چالش هاي پيش روي آن

شرح و توصيف نظريه ي دولت توسعه گرا و بررسي محدوديت هاي كاربست آن در مسير پيشرفت جمهوري اسلامي ايران، هدف اصلي اين مقاله است. دولت هاي توسعه گرا در نوع خالص خود پنج ويژگي ساختاري دارند كه عبارتند از: ديوان‌سالاري كارآمد، اجماع نخبگان، استقلال نسبي دولت، جامعه مدني ضعيف و شرايط بين المللي مساعد. نويسنده با بررسي اين پنج مولفه در زمينه ي جامعه و سياست ايران، ميزان نزديكي يا دوري هر مورد را به نوع خالص خود سنجيده و بر اساس آن ميزان اقبال يا عدم اقبال كشور در مسير توسعه (در اين چارچوب مفهومي) را ارزيابي كرده است. نتيجه‌گيري مقاله حاكي از آن است كه ويژگي ديوان سالاري در ايران فاقد مشخصه هاي وبري آن بوده و نيازمند بازانديشي است؛ اجماع نخبگان در تاريخ ايران همواره مقطعي بوده و به خصوص از زمان انقلاب اسلامي به بعد تشتت آرا در خصوص «راه توسعه» خود را بيشتر نشان داده و اجماع را دشوار كرده است؛ ويژگي استقلال نسبي دولت از جامعه به دليل رانتير بودن دولت در ايران، فاقد خاصيت نسبي بودن است و بايد گفت كه استقلال بيش از حد دولت از جامعه اتفاقا مزيد بر علتي براي ناهموار شدن مسير توسعه بوده است؛ به علاوه ويژگي جامعه مدني ضعيف در ايران محل ترديد مي باشد. اگر چه نمي توان گفت جامعه مدني قوي است اما در خصوص ضعيف بودن آن هم به دليل داشتن سابقه ي دموكراسي خواهي عميق در ايران نميتوان با قطعيت حكم داد. در نهايت، ويژگي شرايط بين المللي مناسب نيز به دليل تعارض گفتمان جمهوري اسلامي ايران با نظم متعارف بين الملل جاي بحث دارد. نتيجتا بايد گفت كه جمهوري اسلامي ايران در غالب چارچوب مفهومي نظريه ي دولت توسعه گرا نمي تواند به توسعه برسد و لذا ضروري است راه خاص توسعه ي خود را پيدا كند.