بررسي اثر فعاليت‌هاي صنعتي و شهري بر پراكنش مكاني كادميوم در دشت زنجان

درك الگوي توزيع مكاني فلزات سنگين در خاك و شناسايي عوامل كنترل‌كننده غلظت آنها در خاك از پيش‌شرط‌هاي كنترل خطر آلودگي خاك به عناصر سنگين است. براي انجام اين مطالعه، غلظت كل عنصر كادميوم در تعداد 110 نمونه خاك سطحي (صفر تا 20 سانتي‌متر) برداشت‌شده از بخشي از اراضي كشاورزي دشت زنجان واقع در مجاورت آزادراه زنجان-تبريز، كارخانه‌هاي شركت ملي سرب و روي ايران و كارخانه‌هاي شهرك صنعتي روي زنجان تعيين گرديد. نتايج تجزيه آماري نشان داد كه ميانگين غلظت كل عنصر كادميوم در خاك‌هاي منطقه مورد مطالعه 12/ 4 ميلي‌گرم بر كيلوگرم بود كه بزرگ‌تر از حد مجاز اين عنصر در خاك‌هاي كشور از ديدگاه حفاظت محيط زيست است. نتايج تجزيه هم‌بستگي حاكي از آن بود كه ويژگي‌هاي فاصله نقاط نمونه‌برداري از آزادراه و كارخانه‌هاي شركت ملي سرب و روي اثر چنداني بر تجمع كادميوم در خاك ندارند؛ حال آن‌كه هم‌بستگي منفي و معني‌داري ميان غلظت كل كادميوم در خاك با فاصله نقاط نمونه‌برداري از شهرك صنعتي روي حاكي از اثرات شديد فعاليت‌هاي مربوط به فرآوري روي بر غلظت كادميوم در خاك بود. به‌نظر مي‌رسد در تاييد نتايج تجزيه هم‌بستگي، نقشه پراكنش مكاني غلظت كل كادميوم در خاك مؤيد كنترل الگوي توزيع مكاني اين عنصر توسط شهرك روي بود. در راستاي مديريت صحيح نواحي آلوده به كادميوم در اطراف شهرك روي زنجان، تغيير كاربري اراضي كشاورزي امري ضروري به نظر مي‌رسد.