نقش رونديابي رودخانه در شناسايي و تفكيك مناطق سيل خيز در حوزه هاي آبخيز (مطالعه موردي حوزه آبخيز بار نيشابور)

روند رو به افزايش سيل در سال هاي اخير حاكي از آن است كه اكثر مناطق كشور در معرض تهاجم سيلاب هاي ادواري و مخرب قرار دارند از اين نظر بسياري از شهر ها، روستا ها، تاسيسات صنعتي و كشاورزي و اماكن مسكوني در معرض خطر سيل گيري قرار گرفته اند. لذا شناسايي اصولي مناطق خطر ساز و سيل خيز در داخل حوزه آبخيز از جمله مقدمات بسيار مهم در كنترل سيل و كاهش خسارات ناشي از آن محسوب مي گردد. در اين مقاله نقش روند يابي سيل در تفكيك وشناسايي مناطق سيل خيز پس از روند يابي دبي زير حوزه ها در آبراهه هاي اصلي تا خروجي كل حوزه بررسي شده است. بدين منظور خصوصيات فيزيكي كل حوزه و زير حوزه ها با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) در فرمت رقومي تعيين شد. سپس با بهره گيري از مدل هيدرولوژيكي HEC-HMS و كاربرد روش ابداعي تكرار حذف انفرادي زيرحوزه (Single Successive Subwatershed Elimination) آبنمود هاي سيل متناظر با بارش هاي طراحي براي هر يك از زير حوزه ها محاسبه شد. به منظور روند يابي سيل در آبراهه ها از روش موج سينماتيك بهره گيري گرديد. با حذف متوالي زير حوزه ها در هر بار اجراي مدل، دبي خروجي كل حوزه پس از روند يابي سيل در آبراهه هاي اصلي بدون زير حوزه مورد نظر محاسبه گرديد، بدين ترتيب ميزان تاثير هر يك از زير حوزه ها در توليد سيل خروجي بدست آمد زير حوزه اي كه بيشترين سهم مشاركت را در توليد سيل خروجي حوزه به عهده داشت، به عنوان سيل خيز ترين زير حوزه شناسايي شد. سپس ساير زير حوزه ها به ترتيب ميزان كمي مشاركت آن ها در سيل خروجي اولويت بندي گرديدند. روند يابي سيل در آبراهه ها نشان داد كه ميزان مشاركت زير حوزه ها در سيل خروجي متناسب با دبي اوج زير حوزه ها نبوده و لزوماً زير حوزه هايي كه دبي بيشتري دارند، بيشترين مشاركت را در سيل خروجي حوزه ندارند، زيرا عوامل روند يابي آبراهه ها و موقعيت مكاني زير حوزه ها مي توانند باعث تغيير در نحوه مشاركت گردند. جهت حذف اثر مساحت در اولويت بندي زير حوزه ها، ميزان تاثير هر واحد سطح زير حوزه در سيل خروجي نيز محاسبه گرديد، كه از اين نظر اولويت بندي سيل خيزي زير حوزه ها تغيير يافت.