مقايسه تركيبات شيميايي و خواص آنتي اكسيداني اسانس 4 گونه مرزه

مرزه به عنوان يكي از مهمترين گياهان دارويي معرفي شده است؛ و مدت هاست كه از آن به عنوان ادويهاي مطبوع استفاده مي شود. اين گياه با بوي معطر و اثر نيرو دهنده، تسهيل كننده ي عمل هضم، مقوي معده، مدر، بادشكن، رفع اسهال مي‌باشد و اثر آنتي كرم دارد. سرشاخه هاي گلدار و بطور كلي قسمت هاي هوايي گياه مرزه كه بطور معمول در زمان گلدهي برداشت مي شود و در سايه خشك مي گردد. معروفترين جنس مرزه، مرزه تابستانه (Satureja hortensis) است. مرزه تابستانه (Satureja hortensis) گياهي است از تيره نعناع كه بصورت علفي، يك ساله و داراي ساقه منشعب به طول 10 تا 30 سانتيمتر رشد مي نمايد و به دليل دارا بودن ظاهري به رنگ سبز خاك آلود متمايل به خاكستري، از گونه هاي مشابه قابل تشخيص مي باشد. تركيب اصلي مرزه تابستانه كاشته در ايران كارواكرول و گاماترپنين است. از مواد ديگر موجود در پيكر رويشي اين گياه مي توان از تركيبات آهن دار و قندي و تعدادي از اسيدهاي آلي ياد كرد. مرزه خوزستاني (Satureja khuzistanica) گياهي با شاخه‌هاي متعدد و ساقه با ارتفاع حدود 30 سانتي‌متر و كرك‌هاي كوتاه است. گياه مذكور در استان خوزستان در نواحي انديمشك و دزفول و عموما روي صخره‌هاي آهكي مي‌رويد و ارزش دارويي زيادي دارد (1). مرزه جنگلي (Satureja mutica) گياه بوته‌اي با قاعده نسبتا چوبي با شاخه‌هاي گل دهنده متعدد و از قاعده داراي انشعابات زياد است. پراكندگي جغرافيايي اين گونه در مازندران در منطقه پل سفيد، خطيركوه و در خراسان حوالي بجنورد و هوير مي‌باشد. گونه مرزه صخره‌زي با نام علمي (Satureja edmondi) از مرزه هاي انحصاري و نادر ايران است. بذر اين گياه به اندازه كافي در طبيعت وجود ندارد و بذور موجود نيز به سختي جوانه دار مي شوند. رويشگاه اين مرزه ارتفاعات كرمانشاه است؛ كه نيمي از سال زير پوشش برف مي‌باشد. سفيدكن و همكاران ميزان پاراسيمين را در اين گونه 1/61 درصد گزارش دادند (2). توليد راديكال‌هاي آزاد، مسئله‌اي طبيعي است و در طي عمل تنفس به‌وجود مي‌آيد. عوامل مخرب محيطي مثل اشعه‌ي فرا بنفش، الكل و آلودگي‌هاي محيط باعث مي‌شوند بدن نتواند با اين راديكال‌هاي آزاد مبارزه كند، در نتيجه ساختمان و عمل سلول‌هاي بدني توسط راديكال‌هاي آزاد تخريب شده و منجر به بروز پيري زودرس و بيماري‌هايي مانند سرطان و تصلب شرايين مي‌شوند. بدين ترتيب با توجه به عوارض سوء راديكال‌هاي آزاد، حضور تركيبات آنتي اكسيداني ضروري به‌نظر مي‌رسد(3). اسانس مرزه به‌عنوان يك اسانس ميكروب‌كش و آنتي‌باكتريال شناخته شده است. فعاليت سميت سلولي و آنتي باكتريايي مرزه خوزستاني توسط يوسف‌زاد و همكاران مورد بررسي قرار گرفته است (4). در اين مطالعه پس از بررسي تركيبات چهار گونه اسانس مرزه با استفاده از كروماتوگرافي گازي، خاصيت آنتي اكسيداني آن‌ها با استفاده از روش DPPH اندازه‌گيري و با هم مقايسه شد.