جايگاه امر خير و وقف در حقوق ايران

پژوهش حاضر به منظور بررسي جايگاه امر خير و وقف در حقوق ايران صورت گرفت.پژوهش حاضر از نوع توصيفي و كتابخانه اي است. پژوهش حاضر از نوع مقطعي است. وقف يكي از حسنات موكد و از باقيات الصالحات است و بارزترين تجلي روحيه تعاون اجتماعي است كه مي توان زمينه اجرا و تامين عدالت ، توسعه و بالندگي اقتصادي ، فرهنگي و اجتماعي را در سايه آن تامين كرد. در لغت وقف به معناي ايستادن ، نگهداشتن ، منحصر كردن چيزي براي استفاده كسي است، امساك و اقامت كردن آمده است. قانون مدني در تعريف وقف در ماده 55 مقرر داشته است : « وقف عبارت است از اين كه عين مال ، حبس و منافع آن تسبيل شود. عامل وقف از ديرياز چه پيش از اسلام و چه بعد از اسلام در ميان جوامع مختلف مخصوصا اديان اسلامي به طرق مختلف وجود داشته است. وقف به معناي آن است كه افرادي كه خير و نيكوكار هستند مقداري از مال خويش را از مالكيت خويش خرج كرده و به مالك اصلي و حقيقي اش كه خداوند متعال است بر مي گرداند تا مورد استفاده همگان و عموم مردم قرار گيرد. در طول تاريخ ، فرهنگ وقف نقش تعيين كننده اي در توسعه و آباداني شهر و در تداوم زندگي مردم و كاركردهاي سياسي ، فرهنگي ، اقتصادي و اجتماعي و... دارد.از آن جايي كه جامعه اسلامي براي رفع مشكلات خود نياز به هزينه هايي دارد و نمي تواند به تنهايي درصدد رفع آنها برآيد.بنابراين باكمك از اين سنت حسنه مي توان به اين امر نائل گرديد. وقف در ايران سابقه طولاني دارد .به طوري كه نذورات و وقف اموال به آتشگاه ها و معابد از دوران باستان متداول بوده است و در دوره اسلامي نيز با تحول در شكل و احكام آن ادامه پيدا كرده است. اوقاف در ايران از زمان تصرف سرزمين ايران به دست عرب و در قرن اول هجري رو به گسترش و تحول نهاد. « مرحله اول توسعه وقف در ايران با تصرف زمين هاي مفتوح العنوه ( اراضي كه مسلمانان از كفار از طريق جنگ به تصرف در آوردند» آغاز مي شود. زيرا اين گونه اراضي در حكم وقف است. در دوره خلفاي عباسي كه به عصر طلايي تمدن شهرت دارد ، رقبات موقوفه و درآمد آنها در تمام ممالك اسلامي رو به فزوني نهاد و مردم خير انديش و امرا و وزراء و بزرگان و تجار موقوفات زيادي را براي امور عام المنفعه از خود به يادگار گذاشتند. نتيجه گيري : امروزه جوامع ، مخصوصا كشورهاي در حال توسعه و جهان سوم با مسائل و مشكلات مختلفي مواجه اند كه به تنهايي قادر به حل و فصل آنها نيستند و از آن جايي كه سنت وقف داراي كاركردهاي سياسي، فرهنگي ، اقتصادي ، اجتماعي و... است مي تواند بخش عظيمي از اين مسائل را حل نمايد. در اين راستا مسئولين اجتماعي مي توانند از اين سنت حسنه به نحو احسن استاده نمايند و گامي بلند در جهت آباداني و توسعه كشور بردارند.