شرايط فقهي، حقوقي اركان وقف

يكي از اعمال نيك و خيري كه در جوامع مختلف بشري به دليل تاثيرات خير و ماندگارش مورد توجه قرار گرفته است وقف مي باشد. وقف لطف بزرگي از جانب خدا نسبت به بندگانش مي باشد، زيرا راهكاري براي جمع آوري توشه براي جهان آخرت است. در حقيقت وقف صدقه جاريه و دائمي براي انسانها مي باشد. پديدة وقف، در دين اسلام پيشينه اي به درازاي اصل اسلام دارد و در گذشته و حال، در فرهنگ و تمدن مسلمانان نقشي موثر آفريده است. از زماني كه علم فقه به صورت دانش مستقل در بين مسلمانان شكل گرفت، وقف به عنوان يكي از مهمترين اصول در اين دانش مورد توجه و بررسي قرار گرفته و پيرو آن در حقوق مدني كشورمان نيز جايگاهي را براي شور و بحث به خود اختصاص داده است. علاوه بر حس نوع دوستي و كمك به همنوع كه در ذات و اصل اين عمل قرار گرفته، وقف در جامعه ما از رنگ و بوي ديني نيز برخوردار مي باشد و جنبه شرعي، فقهي و حقوقي وقف نيز بايد مورد توجه باشد تا بتوان اين كار خير را به انجام رساند. به همين دليل فقها و انديشمندان شرايطي شرعي را براي صحت و كامل بودن وقف لازم مي دانند كه در كتاب قانون نيز بدان توجه شده و آن را بيان داشته اند و هدف ما از اين پژوهش بررسي و بيان اين شرايط مي باشد. در اين نوشتار كه با روش كتابخانه اي اطلاعات جمع آوري شده، به صورت توصيفي، تحليلي نگاشته شده است و با رويكرد فقهي حقوقي به بيان شرايط وقف مي پردازد. از آنجا كه تحقق وقف و صحت آن،متوقف برفرآيندي است كه كاملا به اراده و اقدام شخص واقف مربوط مي شود. در عين حال در فقه مواردي وجود دارد كه حاكم اسلامي، مي تواند در امور موقوفات، دخالت كند. با توجه به اين فرآيند وجود شرايطي، لازمه صحت وقف مي گردد كه فقهاي مذاهب اسلامي در مورد آن صحبت كرده اند و با توجه به شرع به قانونگذاري ان پرداخته اند و اگرچه در بعضي موارد با هم اختلاف نظرهايي دارند اما در كل اتفاق نظر در اين موارد پررنگتر است. با توجه به تمامي اين امور،بررسي و دسته بندي شرايط وقف يكي از مسائلي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد و موضوع نگارش اين پژوهش را ايجاد نموده است. لذا در اين پژوهش ابتدا به مفهوم لغوي و اصطلاحي وقف پرداخته شده، سپس انواع وقف را معرفي كرده و بعد از مشخص كردن اركان و اصول مهم وقف، و تقسيم شرايط فقهي وقف به چهار دسته كه عبارتند از: شرايط وقف، شرايط واقف، شرايط موقوف عليه و شرايط موقوفه به بررسي و دسته بندي مهمترين و مشهورترين شرايطي كه اين اصول براي تحقق عمل وقف بايد دارا باشند، پرداخته ايم، و در پايان تاثيرات اين خير ماندگار را در ابعاد مختلف جامعه بيان داشته ايم. و از انجا كه فروش موقوفه و اموال وقفي يكي از مسائلي است كه فقها و حقوق دانان ان را مورد توجه قرار داده اند به شرايطي كه اجازه فروش مال موقوفه را ايجاد مي كند نيز پرداخته شده است. در اخرين گام نتيجه مي گيريم كه براي تحقق و تكميل عمل وقف بايد شرايط فقهي و حقوقي خاص هريك از اصول اركان وقف مورد توجه قرار گيرد تا اين خير به انجام رسد.