نظام مرجعيت خيريه: موانع تحقق مرجعيت خيريه¬هاي سنتي-ديني در سطح نهادي

در اين پژوهش تلاش مي‌شود به كمك نظريه جنبش‌هاي اجتماعي و نظريه گروه‌هاي مرجع، نظام مرجعيت خيريه در سطح نهادي تحليل شود. دوگانه ساختاري‌اي كه مبناي تحليل است، دوگانه سنت ديني و مدرنيته سكولار است. پيشتر بسياري از پديده‌هاي اجتماعي همچون آموزش، رسانه، حزب، سياست، اقتصاد و… از اين منظر تحليل شده است. نتيجه‌اي كه از اين پژوهش به دست مي‌آيد اين است كه همچون ديگر پديده‌هاي اجتماعي بايد به فرايند سكولار يا عرفي شدن نهاد خير و تأثيرش بر سكولار شدن سپهر اجتماعي توجه كرد. بر اين اساس، نظام مرجعيت خيريه، بررسي و موانع شكل‌گيري و تداوم مرجعيت خيريه‌هاي سنتي-ديني بررسي مي‌شود. اين موانع در ۵ مقوله دسته‌بندي شده‌اند: بوروكراتيزه شدنِ امر خير، غفلت از روابط عمودي، فرامحلي شدن كار خير، حاكميتي شدنِ كاركردهاي اجتماعي و صنعتي شدن كار خير. ازآنجاكه نيروهاي دين‌گرايي و سكولاريسم در جامعه ايران نهادينه شده‌اند، در آينده نيز با شكل‌هاي درهم‌تنيده‌اي از انگاره‌هاي ديني و سكولار از امر خير روبرو خواهيم بود. اگرچه نفي اين تكثر روا نيست، نمي‌توان نسبتي خنثي با آن داشت. ازاين‌رو لازم است تغييراتي در خيريه‌هاي ديني و فهم ديني از امر خير صورت پذيرد كه در اين پژوهش توضيح داده مي‌شود. مسئله مهم اين است كه بازسازي و توسعه نهاد خير ديني بر پايهٔ منطق و ساختار دروني خودش و نيز در تداوم سنت تاريخي‌اش انجام شود.