سهام وقف، ابزار مالي جلب مشاركت عمومي در امور وقف

گرچه وقف از ديرباز و در اديان قبل از اسلام وجود داشته، اما اسلام نخستين ديني بوده كه چارچوب آنرا تعيين و نظام‌مند كرده است. از زمان ظهور اسلام، وقف و موقوفات نقش بسيار مهمي را در جوامع اسلامي ايفا نموده است. وقف همواره از جمله ابزارهايي بوده كه در راستاي تأمين مالي خدمات عامه مورد نياز مردم در طول تاريخ اسلام مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. خدماتي كه امروزه عمدتاً توسط دولت‌ها (در كشورهاي غير اسلامي و نيز بسياري از كشورهاي اسلامي) تامين مالي مي‌شود . اين خدمات عبارت از امور آموزشي، بهداشتي، امنيت ملي، حمل و نقل عمومي، امكانات زيربنايي، تامين مواد غذايي، مسكن و ايجاد اشتغال براي عموم مردم مي‌باشد. در واقع نقش وقف به عنوان شبكه‌اي است كه در تمام زمينه هاي مورد نياز جامعه مي‌تواند ورود كرده و به كمك دولت‌ها آمده و در راستاي برطرف نمودن نيازهاي جامعه عمل نمايد. در اين ارتباط مي‌توان گفت گرچه نقش وقف در شكل‌گيري و توسعه تمدن اسلامي انكارناپذير است، اما متأسفانه از قرن نوزده ميلادي اين نقش در جوامع اسلامي كم رنگ شد. اين امر سبب شد كه در بسياري از كشورهاي اسلامي موقوفات بلا استفاده شده و يا با كمترين بهره‌وري مورد استفاده قرار گيرند. از ميان اين گونه موقوفات كه به فراموشي سپرده شده و يا از حيز انتفاع خارج شده مي‌توان به برخي زمين‌هاي كشاورزي، اماكن مسكوني و تجاري اشاره نمود. اين در حالي است كه اخيراً در برخي كشورهاي اسلامي و حتي كشورهايي كه داراي اقليت مسلمان هستند، به دليل اهميت موقوفات اقدامات فراگير، همه جانبه و موثري در راستاي ارتقاي بهره‌وري آنها صورت گرفته است كه از جمله مي‌توان به انتشار سهام وقف به عنوان يك ابزار جديد مالي اشاره كرد. در اين مقاله تلاش مي شود ضمن ارائه شمايي از مشكلات و چالش‌هاي فراروي وقف و موقوفات، سهام وقف تبيين و به عملكرد آن به عنوان ابزار جديد مالي در چهار كشور اسلامي و يك كشور با اقليت مسلمان پرداخته شود. در شرايط كنوني كه اغلب كشورها در تامين مالي امور عام المنفعه با مشكلات عديده اي به خصوص از نظر تامين مالي مواجه هستند، حفظ ارزش موقوفات و افزايش بهره وري و كارايي آنها از اهميت خاصي برخوردار است .چرا كه بعضا مواردي مشاهده مي شود كه برخي از موقوفات يا بلا استفاده بوده و يا اينكه طي سالهاي متمادي با حداقل بهره وري مورد استفاده قرار مي گيرند.در اين راستا مي توان با معرفي سهام وقف به عنوان يك ابزار جديد مالي، بهبود قابل توجهي را در وضعيت موقوفات ايجاد نمود. براي اين منظور در اين مقاله ضمن تبيين سهام وقف،ساختار و نحوه ايجاد و مديريت آن ونيز نتايج حاصل از كاربرد آن در پنج كشور كويت،مالزي،اندونزي،سودان، انگلستان، طي يك دوره بيست ساله ارائه مي شود.