قوانين و مقررات حامي فعاليتهاي خيريه در حوزه بهداشت و درمان: يك مطالعه مروري

مسأله:در تمام كشورها يكي از روشهاي ارائه خدمات بهداشتي درماني استفاده از مشاركت هاي خيريه است. در نظام بهداشت و درمان ايران نيز مشاركت هاي خيريه سابقه اي تاريخي دارد، به طوري كه بسياري از بيمارستان هاي اوليه در ايران بصورت خيريه و موقوفه ساخته شده اند. از طرفي سالمند شدن جمعيت، پيشرفت فناوري هاي پزشكي، افزايش هزينه هاي نيروي انساني، تكانه هاي اقتصادي ناشي از تورم در حوزه سلامت و برخي سوء مديريت ها، ساختارهاي سنتي و افزايش انتظارات جامعه باعث افزايش تقاضا براي خدمات بهداشتي درماني شده، و توجه موسسات خيريه را به اينگونه خدمات منعطف نموده است. براي استفاده بهتر و بيشتر از پتانسيل خيرين و موسسات خيريه به منظور ارائه خدمات بهداشتي درماني، و نيز تأمين بخشي از هزينه هاي بهداشت و درمان كشور، لازم است به عنوان گام اول، قوانين و مقررات حامي امور خيريه در كشور، شناسايي و تبيين گردند، تا بتوان از حداكثر ظرفيت هاي قانوني موجود در اين حوزه بمنظور رفع آلام نيازمندان جامعه در حوزه سلامت بهره برد. لذا در اين پژوهش تلاش شده با رويكردي تحليلي، قوانين و مقررات حامي فعاليتهاي خيريه در نظام بهداشت و درمان كشور، شناسايي و تبيين گردند. آگاهي كامل از اين قوانين و مقررات مي تواند در بسترسازي براي اجراي بهتر قوانين و مقررات موجود و اداره بهتر موسسات خيريه توسط مديران اين بخش كمك نمايد. روش پژوهش: بر اساس نظر تيم پژوهش و مشورت با برخي صاحبنظران چندين پايگاه داده اي به منظور استخراج قوانين و مستندات انتخاب شده و اسناد، قوانين و مقررات مرتبط با امور خيريه در حوزه بهداشت ودرمان در آنها جستجو شدند. براي اطمينان از جامعيت قوانين و مقررات جستجو شده، ضمن مشورت با تعدادي از صاحبنظران حقوقي در دانشگاههاي علوم پزشكي، تارنماهاي سازمان اوقاف و امور خيريه، مجمع خيرين سلامت كشور، و دفاتر حقوقي چند دانشگاه علوم پزشكي كشور، مورد بازديد و جستجوي دستي قرار گرفتند. با توجه به هدف مطالعه، جستجو به دوره زماني خاصي محدود نبود، ليكن كشور ايران بعنوان محدوده جغرافيايي در نظر گرفته شد. اسناد و قوانين حاصل از جستجو، پس از ارزيابي اوليه از نظر مرتبط بودن و نيز تكراري نبودن، گردآوري شده، محتواي آنها به نرم افزار MAX-QDA 10 وارد گرديد. سپس اين محتوا با استفاده از روش كيفي تحليل محتوا، كد گذاري، طبقه بندي و تحليل گرديد. نتايج: اسناد مورد بررسي كه در آنها به نوعي به مشاركتهاي خيريه در حوزه سلامت اشاره شده و يا غير مستقيم به اين موضوع مربوط مي شدند، از نظر ماهيت به شش دسته كلي تقسيم شدند بندهاي حامي امور خيريه در اسناد بالادستي از جمله قانون اساسي، و برنامه هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران استحصال و در قالب متن و جدول گزارش شدند. همچنين بندهاي قانوني حامي امور خيريه در اسناد مربوط به سازمان هاي مردم نهاد نهادهاي فعال در عرصه خيريه سلامت كه عمدتا به ساختار و تشكيلات اين سازمانها مربوط مي شد، همراه با برداشتي از نحوه اداره آنها در حيطه هاي برنامه ريزي، سازماندهي، هدايت، رهبري و كنترل، ارائه گرديد. ابعاد مختلف مشاركتهاي خيريه از جمله حوزه هاي پيشگيري، درمان، توانبخشي، آموزش و تحقيقات پزشكي، شناسايي شده و همراه با نمونه هايي از اسنادي كه به هر حوزه پرداخته اند، در قالب جدول ارائه شدند. ظرفيت ها و تسهيلگرهاي موجود در قوانين شامل مجوزهاي قانوني، مجوزهاي بودجه اي، ظرفيتهاي اجرايي، اداري و رسانه اي، ظرفيت هاي موجود در نهاد وقف و مصاديق هر يك از اين دسته ظرفيتها شناسايي و معرفي شدند. راهبردها و انگيزاننده هاي مذكور در قوانين از جمله راهبردهاي انگيزشي، اجرايي، مديريتي، مالي و غيره، و همجنيي بندهايي از قوانين كه ميتواند براي خيرين و موسسات خيريه از نظر مالي و غيرمالي انگيزاننده باشد از اسناد احصاء و در متن مقاله معرفي شدند.