اهداف تعليم و تربيت در قاعده لطف

در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻫﺪاف ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﻗﺎﻋﺪه ﻟﻄﻒ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﺻﻄﻼح ﻋﻠﻢ ﮐﻼم، ﻟﻄﻒ از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﻌﺎل اﻟﻬﻰ اﺳﺖ. ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه، ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎزد و او را از ﻣﻌﺼﯿﺖ دور ﮔﺮداﻧﺪ، اﻧﺠﺎم آن )ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ( ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﯿﻢ و ﻓﯿﺎض ﻻزم و ﺿﺮورى اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﻌﯽ دارد ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ و آﺛﺎر دﺳﺖ اول و ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻫﺪاف ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﻗﺎﻋﺪه ﻟﻄﻒ ﺑﭙﺮدازد. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﻧﻈﺮي و ﮐﯿﻔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهي اﺳﻨﺎدي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻫﺪاف ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﻗﺎﻋﺪه ﻟﻄﻒ ﻣﯽﭘﺮدازد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻰ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ اﺳﻼﻣﻰ از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﻄﺮت اﻟﻬﻰ، ﻣﯽﺗﻮان اﻫﺪاف ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ ي ﻫﺪف ﻏﺎﯾﻰ و ﻧﻬﺎﯾﻰ، اﻫﺪاف ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز و اﻫﺪاف ﺟﺰﺋﻰ و رﻓﺘﺎرى ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد. اﻟﺒﺘﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﻰ، ﻧﻘﻄﻪي ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﺑﺮاى دﺳﺖﯾﺎﺑﻰ ﺑﻪ آن ﺑﺎﯾﺪ از اﻫﺪاف ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺬر ﮐﺮد.اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﺮح ﻫﺪف ﻏﺎﯾﻰ و ﺳﭙﺲ اﻫﺪاف ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻰ ﭘﺮدازﯾﻢ: ﻫﺪف ﻏﺎﯾﻰ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم، اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﻰ ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻗﺮب ﺧﺪاى ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﻧﺎﺋﻞ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﺪف ﻏﺎﯾﻰ، ﻗﺮب ﺑﻪ ذات ﻣﻘﺪﺳﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﺟﻤﯿﻊ ﺻﻔﺎت ﺟﻤﺎﻟﯿﻪ و ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ اﺳﺖ، ﺣﻘﯿﻘﺘﻰ ﺑﻰﻧﻬﺎﯾﺖ و ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﻣﺘﻦ زﻧﺪﮔﻰ آدﻣﯿﺎن ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﻤﻪي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي او ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮدد و ﻣﺤﻮر ﻫﻤﻪي ﻓﻌﻞﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ.در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﻼﻣﻰ ﺣﺮﮐﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ آدﻣﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺧﯿﺮ اﻋﻠﻰ و ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻬﺎﯾﻰ و در ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﺣﻀﺮت ﺣﻖ، ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﻰﺷﻮد. ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﺪواﻧﺪ در ﺣﻖ اﻧﺴﺎن، ﮐﻪ او را ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﻧﺴﺎن را ﻃﻮري ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﺪ، ﺗﺎ اداره ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻤﺎﯾﻼت و ﻫﻮاﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل در آورده و از آﻧﭽﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻏﯿﺮ ﻋﻘﻼﻧﯽ اﺳﺖ، ﺧﻮد را دور ﺳﺎﺧﺘﻪ و آﻧﭽﻪ را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن اوﺳﺖ، اﻧﺠﺎم دﻫﺪ.