ارزيابي تنوع در بوم نظام هاي آبي كشاورزي استان ايلام در سال هاي 83 تا 93

با توجه به افزايش جمعيت و به همراه آن افزايش آلودگي هاي زيست محيطي و تخريب محيط زيست و منابع طبيعي، موضوع انقراض گونه ها به عنوان تهديدي بزرگ براي تمدن بشري محسوب مي شود. حيات جذاب ترين پديده كره ي زمين بوده و اعجاب انگيزترين ويژگي آن تنوع است، اين تنوع، الگوي منحصر به فردي از نظر توزيع در زمان و مكان دارد. يكي از مفاهيمي كه امروزه در زمينه توسعه پايدار در مباحث كشاورزي مطرح است حفظ تنوع زيستي مي باشد. از ديدگاه اكولوژي، تنوع زيستي كشاورزي نقش بسزايي در تنظيم روابط دروني بوم نظام هاي زراعي به عهده دارد و اثرات مثبت آن نظير چرخش عناصر غذايي، كنترل علف هاي هرز، آفات و بيماري ها فراتر از توليد مواد غذايي است. امروزه توجه بيش از اندازه به جنبه هاي توليدي و استفاده بيش از حد از نهاده هاي برون مزرعه اي بدون در نظر گرفتن ساير كاركردهاي بوم شناختي اين بوم نظام ها، باعث شده تنوع زيستي كشاورزي با روند روبه كاهش در تمامي سطوح مواجه شود. در اين شرايط وجود يك برنامه جامع در راستاي پايش تنوع زيستي كشاورزي و همچنين ارزيابي عوامل مؤثر بر آن ضروري مي باشد. بر اين اساس، اين مطالعه با هدف ارزيابي تغييرات زماني و مكاني تنوع گونه هاي زراعي آبي و شناخت عوامل مؤثر بر آن در بوم نظام هاي استان ايلام در بازه زماني 1383 تا 1393 صورت پذيرفت. نتايج بدست آمده از اين تحقيق نشان داد كه عوامل مديريتي و عوامل فرهنگي-اجتماعي از مهم ترين عوامل تأثير گذار بر تنوع مكاني در سطح آبي محسوب مي شوند .هم چنين محاسبه شاخص تنوع حاكي از روند افزايشي تنوع آبي در اكثر شهرستان هاي استان بود (ايلام، دهلران و ملكشاهي)، كه از اين بين بيش ترين ميزان شاخص تنوع شانن-واينر در بازه زماني مورد مطالعه مربوط به شهرستان ملكشاهي با مقدار عددي 2.07 در سال زراعي 93-92 بود. عامل اصلي اين افزايش تنوع، افزايش تعداد گونه هاي سبزيجات و گياهان جاليزي و كاهش سطح زير كشت زراعت هاي غالب (گندم و جو) طي دوره زماني مورد بررسي بود. هم چنين نتايج نشان داد روند تغييرات تنوع آبي در شهرستان هاي ايوان، آبدانان، شيروان چرداول و مهران كاهشي بوده و كم ترين ميزان شاخص تنوع شانن –واينر آبي در بازه زماني مورد مطالعه مربوط به شهرستان مهران با مقدار عددي 0.39 در سال زراعي 89-88 مي باشد. بر اساس نتايج اين بررسي روند تغييرات تنوع در بوم نظام هاي آبي استان در دوره زماني مورد مطالعه افزايشي مي باشد و با آهنگ 0.07 در سال در حال افزايش است لذا از اين نظر استان ايلام در وضعيت مطلوبي قرار دارد. بطور كلي نتايج بررسي تغييرات مكاني تنوع زيستي موجود در بوم نظام هاي آبي ميان شهرستان هاي مختلف استان نشان داد كه تنوع تحت تأثير عوامل مختلف فرهنگي-اجتماعي و مديريتي قرار گرفته و تنوع زيستي كشاورزي استان در مقياس اكوسيستم هاي زراعي نسبتا فقير بوده است