واژه پژوهي و تفسير آيات «عليم حكيم» در مقايسه با آيات «حكيم عليم»

در اين مقاله ابتدا با تدبر در آيات، به امر مشترك موجود در هر دسته از آيات « عليم حكيم» و «حكيم عليم» پي برده و سپس به مقايسه اين دو دسته پرداخته شده است. اين مقايسه كه با واژه پژوهي در منابع لغت قرآني و روش تفسيري قرآن به قرآن همراه با نگاه سيستمي به آيات صورت پذيرفته، اثبات مي كند كه در آيات «العليم الحكيم» سخن از امري الهي است كه حكمت و دليل آن در ابتدا، گاه حتي براي كساني چون فرشتگان و برخي پيامبران (ع) و مؤمنين به طور كامل مشخص نيست، اما به تدريج، يا در آينده براي ايشان مشخص مي‌شود و حجت بر ايشان تمام مي‌گردد و به هر حال ايشان بايد امر يا حكم الهي را بپذيرند و از آن پيروي كنند، اما در آيات «الحكيم العليم» سخن از اموري است كه از ابتدا حجتي روشن و مطابق حكمت الهي براي آن وجود دارد و انكار آن، نتيجه ناگواري را در روز محشر دارد. تفاوت ديگر اين است كه در آيات «العليم الحكيم»، اكثرا مسائل و مشكلاتي براي دارندگان مسئله يا مشكل مطرح بوده است كه تشخيص آن قبل از بيان الهي، براي ايشان دشوار يا غير ممكن بوده است، مانند تشخيص حكمت برخي احكام شرعي، تشخيص حوادث آينده، يا تأويل رؤيا و غيره. اما در آيات «الحكيم العليم»، مسئله اين است كه آنچه گفته مي‌شود، يا آنچه از آن پيروي مي‌گردد، بايد داراي حجتي قطعي باشد، حجتي كه انتظار قطعي مي‌رود مورد تشخيص قرار گيرد.