بررسي حجيت قطع با رويكرد به مفهوم عقلايي حجيت

يكي از مسائل مهم و اختلافي در اصول فقه، مسئله ي حجيت قطع و يقين و گستره ي آنست؛ بدين معنا كه آيا باور جازم مكلف نسبت به يك حكم يا موضوع شرعي داراي قابليت احتجاج طرفيني هست يا خير و گستره ي چنين قابليتي - در فرض اثبات- چه مواردي را در بر مي گيرد؛ مشهور اصوليون متأخّر با استناد به قواعد عقلي و منطقي در پي پاسخ گويي بدين پرسش برآمده اند و در عين حال به پاسخي يكسان و واحد دست نيافته اند. در اين نوشتار تلاش بر آنست تا مسئله ي حجيت قطع از ديدگاه عقلايي مورد بررسي قرار گيرد و بدون پرداختن به قواعد عقلي محض، تلاش شود راه حلي مبتني بر سيره ي عقلايي براي فهم و توجيه اين مفهوم ارائه شود. به نظر مي رسد كه عُقلا براي قطع هاي ناشي از اسباب علم آفرين، قائل به حجيت طرفيني (منجزيت و معذريت) هستند و جهل ناشي از قصور مكلف را معذّر مي دانند؛ در مقابل، براي قطع هاي ناشي از اسباب وهم آفرين يا جهل تقصيري هيچ گونه حجيتي قائل نيستند. شارع نيز با پذيرش اين سيره آن را مورد تأييد قرار داده و لذا در اين زمينه جعل حجيت يا سلب حجيتي از طرف شارع رخ نداده است. مفهوم حجيت يقين را مي توان در همين گستره توجيه و تبيين نمود.