معنويت به مثابه تجربه ديني (تحليل و نقد گوهر انگاري تجربه ديني)

انديشه تجربه دينى در واكنش به پديده نوظهور مدرنيته و بحران هاى آن مطرح شده است. مهم‏ترين ابعاد تجربة ديني، بعد پديدار شناختى، روان ‏شناختى و معرفت ‏شناختى است. اين بحث، به لحاظ تاريخى ابتدا در قلمرو الهيات و پديدار شناسى دين، توسط شلايرماخر و اُتو، سپس در روان ‏شناسى دين، توسط جيمز و بالاخره در دوره معاصر در قلمرو معرفت ‏شناسى توسط آلستون، سوئين برن، گاتينگ و ديگران مطرح شد. تجربه ديني بر اساس دو بعد پديدار شناختى و معرفت ‏شناختى به مثابة امري معنوي و احساسي به گوهر دين نامبردار گشته و پيرو آن، باور ها و اعمال ديني، تنها صدف قلمداد شده اند نه جزء معنويت. نو انديشان معاصر، اصلاح و احيا گري ديني را به معناي بازگشت به معنويت تجربي و تجارب ديني دانسته و بر تجربه ديني به عنوان گوهر دين تأكيد مي كنند. اين مقاله به بررسي مسأله گوهر انگاري تجربه ديني و جايگاه معنوي آن در جنبش اصلاحات مسيحي پرداخته و پس از آن، جريان تجربه گرايي ديني در فرهنگ اسلامي و نقش آن در احيا گري و اصلاح‌ طلبي اسلامي از منظر نوانديشان مسلمان ‌را مورد بحث قرار داده است.