نقش روشنفكران آذر بايجان در اتحاد و افتراق حكومت ها ي معاصر ايران

جستار پيش رو، نقش روشنفكران غرب ايران از زمان قاجار، پهلوي اول، دوم و جمهوري اسلامي پرداخته و با تقسيم بندي روشنفكران آذري زبان به سه دسته ي غرب گراي متجدد، شرق گراي ماركسيست و پارادايم اصلاح ديني، سعي نموده نوع نگرش آنها را با روش تحليلي- انتقادي مورد سنجش قرار دهد، بدين وسيله به پرسش هايي چون، راه كار هاي روشنفكران آذري زبان جهت برون رفت از چالش هاي قوميتي ايران و برقراري اتحاد در بين ساير اقوام پاسخ در خور داده است. پيش فرض اثر آن است كه روشنفكران بخصوص روشنفكران چپ ماركسيستي در گرايش هاي سياسي بيشترين تاثير را از عوامل خارجي پذيرفته با اين وجود در دستيابي به اهدافي چون استقلال آذربايجان موفق نشده اند؛ چرا كه در ادوار تاريخي آذري زبان ها به علت هوشمندي، بصيرت، تعلق ديني، تأسي به مرجعيت ديني شيعه، كمترين تاثير را از روشنفكران مخالف دين پذيرا شده اند.