خواص درماني و فرآورده هاي تركيبي عسل در پزشكي سنّتي ايران

*

عسل در كتاب هاي داروسازي و پزشكي سنّتي ايران تحت عنوان عسلُ النّحل درج گرديده آن را به زبان فارسي انگبين و شهد مي نامند. بهترين نوع آن شفاف مايل به سرخى و غليظ بوده كه با اندك تيزي و خوش طعم و شيرين و بى‏موم است و براي استفاده هاي درماني بهتر مي باشد. بعد از آن نوع سفيد است كه براي تغذيه مورد استفاده قرار مي گيرد. زبونترين نوع عسل آن است كه سبز و سياه و كهنه و بيش از يكسال مانده باشد. نوع اخير خشك و طعمي تند و تيز و يا ترش و تلخ دارد و استفاده‌ي زياد از آن بسيار مضر است زيرا سوزاننده‌ي اخلاط مي‌باشد. عسل گرم و خشك است. نوع خام آن گرمي و تيزي و جلاي بيشتري داشته و به دوائيّت نزديكتر و مسهل اخلاط چسبناك و نفخ كننده و تحريك كننده ي استفراغ مي باشد. عسل طبخ شده و كف گرفته شده حرارت و تيزي و جلاي آن كمتر و به غذائيّت نزديكتر بوده بى‏نفخ و روان كننده ي ادرار و مسكّن سرفه مي باشد. عسل براي درمان انواع متعدّدي از بيماري ها مورد استفاده قرار مي گيرد. جلا دهنده و گشاينده ي دهانه ها ي رگها بوده، بلغم چسبناك را قطعه قطعه كرده و رطوبت ها را از اعماق بدن جذب مي نمايد. براي جلب رطوبت ها و فضولات دماغي در فالج و لقوه و استرخا و خدر، و براي تقويت معده و شهوت طعام و باه، و دفع رياح و لزوجات، و زايل نمودن قولنج، و از هم پاشيدن سنگ و رفع دشواري ادرار كردن استفاده گرديده و به عنوان ترياق سموم بارده و حافظ قوت داروها و رساننده ي آن ها به اعضا نيز به كار برده مي شود. از فرآورده هاي تركيبي عسل انواع شربت هاي داروئي آن مي‌باشد و يكي از مهمترين شربت هاي آن را محمد بن زكريّاي رازي تهيه نموده است كه اين شربت براي تمام بيماري هاي سرد و بيماري هاي بلغمى و رعشه و به ويژه براي فلج مفيد بوده و ضمناً براي معده ي سرد نيز سود دارد.