نقش راهها بر شكل گيري ساختار فضايي شهر كرمان در دوره صفوي و قاجار

شهر كرمان در دوره صفوي به دليل واقع شدن بر سر راههاي تجاري جنوب به شمال ايران اهميت زيادي يافت و به يك شهر گمرگي و مركز مهم تجاري تبديل ميشود. در اين دوره با ساخت مجموعه گنجعليخان و بازار، شهر به سمت غرب گسترش مييابد. اين روند در دوره قاجار با ساخت بازارها و مجموعههاي ابراهيمخان، وكيل و آقاعلي كه در مسير راههاي ارتباطي قرار داشتند، ادامه يافت. در اين ميان راهها و مسيرهاي دسترسي درون شهري و برون شهري به عنوان اندام تاثيرپذير و هم به عنوان عامل تاثيرگذار بر سيماي شهر كرمان مطرح بودهاند. هدف از اين نوشتار، بررسي و شناسايي عوامل موثر در شكلگيري راههاي شهر كرمان در دوره صفوي و قاجار و نيز تاثيرگذاري متقابل بر شكلدهي به نظام ساختار فضايي اين شهر است. به منظور دستيابي به هدف مذكور تلاش شده تا با بررسي ويژگيهاي ساختاري شهر كرمان در اين دوران به تاثير راهها و گذرها به كيفيت ارتباطي و فضايي آن پرداخته شود. مطالعات نشان ميدهد كه از جمله عناصر موثر در شكلگيري و توسعه اندامهاي مهم همچون بازارها، كاروانسراها، مجموعههاي گنجعليخان، ابراهيمخان، وكيل و حاجعليآقا و نيز توسعه محلهها در نتيجه گسترش راههاي درون شهري و برون شهري بوده است. اين مجموعه تحولات به همراه دگرگونيهاي ايجاد شد در دوره صفويه و قاجار موجب شكلگيري شبكهاي درهم تنيده و منسجم از راهها گرديد كه از كارايي لازم برخوردار بوده و به بهترين شكل پاسخگوي نيازهاي ارتباطي شهر بودهاند. جمعآوري دادههاي مورد نيازبه دو روش كتابخانهاي و ميداني انجام پذيرفته و اطلاعات جمعآوري شده از منابع مكتوب با شواهد باستانشناختي مقايسه و بااستفاده از چارچوب نظري موسوم به رهيافت تاريخي مورد تحليل و تفسير قرار گرفتهاند.