سفرنامه بخارا بررسي ماموريت ايلچيِ محمدشاه قاجار به ماوراءالنهر

سفرنامۀ بخارا، گزارشِ ايلچيِ محمدشاه قاجار است كه در راس يك هيئت سياسي راهي بخارا شده، توانست ماموريتهاي محوله را به سرانجام رساند. از آنجا كه صفحات پاياني اين گزارش مفقود شده، نويسنده و زمان نگارش اثر تا مدتها ناشناخته بود. بنابراين، سوال بوده كه نويسنده سفرنامه كيست و در چه تاريخي نوشته شده است؟ با استناد به متون تاريخي، مولف شخصي بهنام عباسقليخان است. ماموريت عباسقلي خان، آزادي بردگان شيعي و كسب اطلاعات از اسراي « سفرنامه بخارا » انگليسي بوده است. جوزف ولف، ميسيونر انگليسي و يكي از اسراي امير بخارا، تنها مرجعي است كه به تكميل نواقص اطلاعات ما درباره سفر عباسقلي خان ميپردازد. عباسقليخان پيش از نوروز 1260 ه.ق راهي سفر بخارا شد. به نظر ميرسد مولف با اتمام مسافرتش پس از شوال 1260 ه.ق به نوشتن گزارش خود پرداخته باشد. در نهايت با اشارهبه برخي سياستهاي انگليس در به دنبال يافتن عباسقليخان، منابع تاريخي را بررسي نمودهام. عباسقليآقا باكيخانوف و عباسقليخان نوري، ،« بازي بزرگ » نزديكترين گزينه ها به عنوان مولف اين اثر بوده و به نظر ميرسد ميرزاعباس، حاكم بوشهر در سال 1838 م.، همان عباسقلي- خان باشد.