تحليل شرايط آب و هوايي ديرينه در ارتباط باتمدنهاي باستاني جنوب شرق ايران

موضوع ديرين اقليم شناسي از جنبه هاي گوناگوني اهميت مطالعاتي دارد، يكي از اين جنبه ها در حوزه مطالعات باستان شناختي است. باستان شناسان براي درك درست تر روند تطور فرهنگ ها و فراز و فرود تمدن ها به اطلاعات دقيق و روشني از شرايط زيست محيطي و اقليمي آن منطقه در زمان هاي گذشته نيازمندند. شواهد تغييرات اقليمي ديرينه با استفاده از مدلهاي اقليمي قابل بازسازي مي باشد. ازجمله مهمترين خواستگاههاي تمدني در ايران منطقه جنوب شرق ايران است كه در ارتباط با منابع آبي منطقه شامل آبهاي سطحي و زيرزميني شكل گرفته اند. در اثر تغييرات اقليمي اين منابع نظير هامون جازموريان نيز در گذر زمان دچار خشكي شده است و بستر خشك آن تهديدي براي سلامتي مردم كشور از نظر رخداد ريزگرد مي باشد. تغييرات محيطي از آخرين دوره يخبندان بر اساس مطالعه رسوبات درياچه هامون هيرمند نشان داد كه اين درياچه روند هيدرولوژيكي پيچيده اي در طول كواترنري اخير بخاطر تغييرات اقليمي تجربه نموده است. كواترنري بدليل اهميت حضور انسان و پديده هاي اقليمي مي تواند زمينه مطالعه تمدنهاي باستاني باشد.در اين تحقيق تغييرات دما و بارش در جنوب شرق ايران در رابطه با مراكز تمدني باستاني جنوب شرق ايران بررسي شد. شرايط اقليمي ديرينه جازموريان به¬عنوان نماينده منابع آب سطحي و محوطه هاي باستاني نظير شهداد (استان كرمانَ، شهرستان شهداد، دشت تكاب)، تل ابليس(استان كرمان، شهرستان بردسير) و تپه يحيي(استان كرمان، شهرستان بافت) و شهر سوخته(استان سيستان و بلوچستان، 56 كيلومتري شهرستان زابل) با استفاده از مدلسازي داده هاي دما و بارش مورد مطالعه مقايسه اي قرار گرفت. حمزه و همكاران (2016) نشان دادند كه در طول هولوسن ابتدايي هر دو سامانه موسمي تابستانه هند و بادهاي غريي عرضهاي ميانه، شدت يافتند و متعاقب آن حوضه آبريز هامون بارش بيشتري دريافت شده است. نتايج ايزوتوپها نشان دهنده تضعيف سامانه موسمي تابستانه هند و شدت يافتن بادهاي غربي محلي در طول ميانه تا انتهاي هولوسن در منطقه مورد مطالعه در ارتباط با پيدايش تمدنهاي عصر مفرغ ( حدوداً بازه زماني اوايل هزاره سوم تا ميانه هزاره دوم پ.م.) همزمان با شكل گيري و رشد شهرنشيني در حوضه سيستان را نشان مي دهد. بطوريكه جابجايي هاي سكونتگاهها نيز در ركوردهاي باستانشناسي شايد پاسخي به تغييرات آب و هوايي باشد(Hamzeh et al.,2016). در اين پژوهش براي بررسي اين فرضيه، جازموريان بعنوان منبع آبي مهم منطقه جنوب شرق ايران جهت كشف ارتباط شرايط آب و هوا با حقايقي از تمدن چند هزارساله منطقه در نظر گرفته شد. يكي از مسائل مهم در اين رابطه نقش تغيير و تحولات زيست محيطي طي زمان و تاثير آن بر معيشت و استقرار انسان است. هدف از اين تحقيق بازسازي داده هاي اقليمي ديرينه در محيط طبيعي تالاب جازموريان و ارتباط آن با شرايط اقليم ديرينه مراكز شكل گيري تمدنهاي جنوب شرق ايران نظير تمدنهاي صاحب فرهنگ درخشان و فرهيخته عصر مفرغ منطقه كرمان چون تمدن جيرفت، تپه يحيي و شهداد مي باشد.