الگوي هندسي و تناسبات رياضي تزيينات آجري دوره قاجار نمونه هاي تطبيقي: مسجد- مدرسه آقابزرگ و امام خميني (سلطاني) كاشان

تزيينات آجري، از جمله موضوعاتي است كه همگام با كاربرد آجر، همواره در معماري ايران مطرح بوده است. در اين ميان، نكته‌اي كه بحث درباب آجر را هدف‌مند مي‌كند، وجه شكلي و هندسي آن است. مطالعات گسترده‌اي در زمينه‌ي تزيينات آجري، بخصوص در دوره‌هاي اوج آن و همچنين در دوره‌ي قاجار صورت گرفته است، كه در عين بيان نكاتي قابل توجه، دامنه‌ي بررسي‌ها در آن محدود و مشخص نشده است. از سوي ديگر، برخي بناها در اين ميان، با وجود اهميت زيادي كه دارند، از حيث هندسه در تزيينات آجري مورد بررسي قرار نگرفته‌اند. از اين رو، پژوهش حاضر درصدد بررسي هندسه‌ي تزيينات آجري، در بناهاي مسجد- مدرسه‌ي آقابزرگ و امام خميني (سلطاني) كاشان، در يك مقايسه‌ي تطبيقي است.اين تحقيق از انواع تحقيقات كمي و كيفي است و در راهبردي توسعه اي، سعي در اكتشاف تطبيقي الگوهاي تزيينات آجري در بناهاي مورد مطالعه دارد. داده هاي مورد بررسي اين پژوهش، تزيينات آجري و معقلي موجود در اين دو بناست، كه به روش بازديد ميداني جمع آوري شده اند و با تهيه ي تصوير و ترسيم تزيينات در نرم افزار اتوكد تناسبات هندسي و روابط رياضياتي موجود در آنها مورد بررسي قرار گرفته است. نمونه هاي مورد بررسي، مسجد- مدرسه ي آقابزرگ و مسجد مدرسه ي امام خميني (سلطاني) كاشان است. پژوهش، به بررسي تزيينات آجري در نماها و ايوان اصلي اين دو بنا مي پردازد و با شرح گره ها، روش هاي تدريجي و لايه هاي تشكيل دهنده ي آنها، الگوهاي غالب آنها را بيان مي كند. يافته‌هاي پژوهس بيانگر اين نكته هستند كه تزيينات آجري هر دو بنا، از هندسه‌هاي مشخص داراي مركزيت پيروي مي‌كنند. نسبت گسترش الگوها نسبت به مدول پايه اعداد معني‌دار فرد هستند و مي‌توان بر اين اساس الگوها را مورد شناخت و تعميم قرار داد.