هندسه طراحي شهر بغداد قديم

نقش اسكان در همه سطوح براي بشر از شروع تا امروز پر رنگ بوده و همچنين با توجه به فرهنگ، زمان و تكنولوژي در جريان تكميل و تدوين مي باشد. از يك صندلي كه با نشستن روي آن نوعي اسكان تعريف مي گردد تا يك اتاق و يا يك فضا براي زندگي روزمره چون خانه، تمامي بهره‌مند از علوم رياضي (هندسه، حساب و جبر) مي باشند. موضوعي كه در اين بخش ديده نمي شود بعد چهارم يعني زمان است يا اگر ديده شود بسيار جزئي است. ولي در شهر يعني گستره جا و مكان از خانه به كوچه از كوچه به محله و دسترسي هاي لازم روزانه مثل مركز خريد و رفع احتياجات به ميدان و خيابان و بلوار و آزادراه در اينجا زمان به صورت مشخص به چشم مي خورد. در اينجا نكاتي مهم قابل ذكر است: 1. اصولا هر نوع طراحي، بخصوص در مورد ساخت و ساز يك جنبه زيبايي شناسي و يك جنبه عملكردي دارند. 2. معماري و شهرسازي از هم جدا نيستند و بصورت منسجم عمل مي كنند. 3. در طراحي شهري، منطقه بندي شهري و تجمع عناصر شهري را هميشه مد نظر مي گيريم. 4. مديريت و اداره شهرها از اجزاء شروع مي شوند و تا به كليات ميروند و بلعكس. 5. قوانين و ضوابط شهري مكان هاي زندگي را قوت و بها مي بخشند. در پژوهش حاضر نقش رياضيات در طرح ريزي، بنا و توسعه شهر بغداد قديم مورد بررسي قرار گرفته است. شهر بغداد قديم اولين شهر طرح ريزي شده بعد از ظهور اسلام است كه در شروع امپراطوري عباسيان دستور طراحي و ساخت آن داده شده است. اين طرح برمبناي طراحي شهرهاي قبل از اسلام (ساسانيان و قبل از آن) مي باشد و طراحي آن توسط مهندسين ايراني كه در اوائل قرن دوم هجري توسط خليفه وقت دستور جمع آوري آن ها را داد، محول و اجرا شده است. ابوجعفر منصور، خليفه عباسي در نيمه اول قرن دوم هجري پس از مطالعه دقيق در مورد موقعيت مناسبي براي پايتخت خود، محلي را كه بين دو شط دجله و فرات بود انتخاب كرد و در آنجا شهر بغداد را بنا نمود. وي در ربيع الاول سال 141 هجري مقارن با 763 ميلادي گرداگرد شهر خود معروف به مدينه ابي جعفر را خط بركشيد و آنرا بشكل دايره قرار داد و براي آن چند دروازه در نظر گرفت به نام هاي باب الكوفه، باب البصره، باب خراسان و باب الشام.