تحولات جمعيتي و آمايش علم و فناوري در ايران

پايداري جمعيتي، بخشي از پايداري سيستم است كه در ارتباط تنگاتنگ با پايداري اقتصادي، اجتماعي، علمي ـ فرهنگي و زيست- محيطي قرار دارد. پايداري جمعيتي هم بر اين ابعاد اثر گذاشته و هم به شدّت از آنها تأثير پذيرفته است. پايداري در ابعاد مذكور، هدف اصلي سياست گذاري ها و برنامه هاي آمايش است. در اين ميان، پايداري جمعيتي نقش مهم و كليدي در آمايش سرزمين، به ويژه آمايش علم و فناوري دارد. در اين راستا، مقاله پيش رو با استفاده از تحليل ثانويه داده ها و نتايج سرشماري هاي جمعيتي به بررسي و تحليل روند تحولات جمعيتي و تفاوتهاي منطقه اي و فضايي آن در ايران مي پردازد. نتايج نشان داد يك بُعد ناپايداري جمعيتي كه در نرخ هاي بالاي مهاجرستي و رشد منفي جمعيت معنا پيدا مي كند به ويژگي مسلّط مناطق شرقي و جنوب شرقي كشور تبديل شده است. بُعد ديگر ناپايداري جمعيتي در نرخ هاي بالاي رشد جمعيت و مهاجرپذيري زياد مشخص است و بيشتر براي مناطق مركزي و به ويژه استان تهران، پايتخت كشور، مشاهده مي شود. بر اساس نتايج، ناپايدار جمعيتي به شدت متأثر از نظام تمركزگرايي امكانات و فرصت-هاي نابرابر توسعه اي در سطح كشور است. سطوح متفاوت توسعه يافتگي استانهاي كشور، نابرابري هاي فضايي را در ابعاد و ويژگي هاي مختلف جمعيتي رقم زده است. در نتيجه گيري از مقاله مي توان گفت عدم تعادل در بهره گيري از مواهب توسعه اي منجر به باروري و مرگ ومير بالا و تحركات ناموزون جمعيت، مانند مهاجرت از مناطق كمتر توسعه يافته به مناطق توسعه يافته تر كشور شده است. بدين ترتيب، نابرابري و ناپايداري در خرده نظام هاي اجتماعي، منجر به ناپايداري جمعيتي شده و توزيع بهينه فضايي جمعيت را با چالش مواجه ساخته است.