موقعيت نسبي سيستان در نقش‌آفريني ديروز و بهره‌گيري از آن براي بازآفريني فردا

سيستان سرزميني است كه به داشتن نعمت و فراواني در گذشته شهرت دارد. اطلاق مدينه‌العذرا، انبار غلۀ آسيا و سبد نان خراسان به اين شهر نمونه‌هايي از آن است. اين سرزمين پس از حملۀ امير تيمور گوركاني و شاهرخ (812 و 785 هجري) در مسير نزولي رشد و توسعه قرار گرفت كه با تقسيم (1872) به دو واحد سياسي سيستان ايران و افغانستان و جدايي دو حوضۀ آبگير و آبريز، اين روند شدت گرفت، به‌گونه‌اي‌كه در نوشته‌هاي محققان سدۀ بيست (1904-1905 م.) در سيستان ايران تنها 19,328 خانوار با فقر شديد ساكن بودند، حتي شهر سه‌كوهه به‌عنوان مركز سياسي و نصيرآباد به‌عنوان شهر نوبنياد (دولت‌شهر) نيز فاقد هرگونه امكانات و خدمات بودند. با وقوع خشك‌سالي در سال 1377-1378 كه هنوز هم ادامه دارد وضعيت منطقه و ساكنان آن بحراني شد كه مي‌شود از آن به فاجعه‌اي درحال تكوين ياد كرد، چنان‌كه جهت‌گيري‌هاي دولت، طي چنددهۀ گذشته نتوانسته است جهت اين روند را تغيير دهد. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد موقعيت نسبي سيستان نقش مهمي در رونق و شكوفايي آن با تجارت و بازرگاني داشته است؛ به‌گونه‌اي‌كه اين نقش در دورۀ معاصر از ديد قدرت‌هاي بزرگ بريتانيا و روسيه پنهان نمانده است. حضور اين دو قدرت در اوايل سدۀ بيست در زابل با ايجاد كنسولگري، بر اين ادعا صحه مي‌گذارد. ازاين‌رو نمي‌توان سيستان را صرفاً با تكيه بر پيشينۀ تاريخي مبتني بر كشاورزي و توليد غله توسعه بخشيد. درمقابل براساس همان شواهد تاريخي مي‌شود با مبادلۀ كالا براي حفظ و پايداري سيستان گام برداشت.