ساختار اجتماعي و قدرت در سيستان

سرزمين باشكوه، ولايي و شگفت‌انگيز سيستان، كه در جنوب خاوري ايران قرار گرفته، با وجود رود بزرگ هيرمند و درياچۀ زيباي هامون، بزرگ‌ترين درياچۀ آب شيرين فلات ايران، دشت حاصلخيز و بزرگي را تشكيل داده است كه مي‌توان ساليانه سه گونه فرآورده از آن برداشت كرد؛ به‌صورتي كه اين سرزمين را انبار غلۀ آسيا لقب داده‌اند. اين ديار به‌لحاظ اقتصادي، در تاريخ ايران و جهان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و به همين دليل هرودت، ماليات سيستان در دوران هخامنشي را پس از مصر و ميان‌رودان، در رتبۀ سوم قرار داد و از اين نظر سيستان مقام نخست ماليات را در ايران به خود اختصاص داده است. بسياري از پژوهشگران و تاريخ‌نگاران تأثير فرهنگ كهن سيستان و حوزۀ هيرمند را بر ايران، جهان اسلام و حتي فرهنگ بشري ژرف دانسته‌اند. وجود آثار مكتوب به‌جامانده از دانشمندان، فيلسوفان، سخنوران و شاعران شهير، به‌ويژه پس از اسلام در اين زادوبوم، گواهي روشن بر اين ادعاست. اين مقاله كوششي است براي روشن ساختن گوشه‌هايي از تاريخ ناحيه‌اي كوچك اما بسيار مشخصِ شرق ايران كه اكنون ميان دو كشور ايران و افغانستان تقسيم شده است. سرزميني كه امروز اقتصاد كساد و پاييني دارد و سطح معيشت مردم آن حتي از استانداردهاي زندگي در خاورميانه پايين‌تر است. در اين مقاله سعي شده است كه ساختار اجتماعي و قدرت در سيستان به‌صورت مختصر بررسي و در نهايت پيشنهاداتي جهت پيشرفت هرچه بيشتر اين كهن سرزمين ارائه شود.