مناظرات رضوي؛ بررسي هويت تاريخي و تمدني اديان در خراسان عصر امام رضا(ع)

خراسان به عنوان يكي از شاهراه هاي ارتباطي كه مسير ارتباطي شرق به غرب و برعكس را ميسر مي كرد از ديرباز موطن پيروان اديان بود كه برخي از آنها همانند دين زرتشت بومي اين منطقه و برخي همچون يهوديت و مسيحيت در اثر تغيير و تحولات سياسي و اجتماعي، وارد اين منطقه شدند. مناظرات امام رضا (ع) در مرو كه به دستور مأمون با بزرگان اديان برگزار شد يكي از نقاط درخشان زندگي علمي آن حضرت است. نوشتار حاضر مي كوشد وضعيت ادياني كه در مناظره ها طرف امام رضا (ع) بودند بررسي كند. نظر به گزارش هاي تاريخي و جغرافيايي، نهادهاي ديني يهود و مسيحيت يعني كنيسه و كليسا در قرن هاي دوم و سوم هجري وجود داشت حتي مسيحيان نسطوري داراي مطران نشيني در اين منطقه بودند با اين همه بزرگان آنها از بغداد به مرو دعوت شدند اما در مورد اديان زرتشت و مانويت پيشينه حضور اين اديان نشان مي دهد كه احتمالا بزرگان طرف مناظره آنها از خراسان و سرزمين ايران بوده اند. از طرفي درباره ادياني همچون صابئين گزارش خاصي در منابع از حضور آنها در خراسان آن زمان ذكر نشده است.