تأثير متقابل تمدن ايراني و تمدن اسلامي

افزايش ارتباط ميان ايران و غرب بويژه در يك قرن اخير بعضاً موجب نفوذ افكار و انديشه‌‌‌‌هاي به اصطلاح روشنفكرانه در ميان بخشي از جامعة ايراني شده است. غربيها با طرح سؤالاتي در مورد دين اسلام و چگونگي ورود آن به ايران در صدد القاء اين فكر بوده‌اند كه اسلام با زور از جانب بيگانگان (تازيان!) بر ايرانيان تحميل شده است. آنچه كه موجب تأسف و اندوه بيشتر مي‌شود تكرار اين كلمات از جانب برخي از جوانان ايراني است كه تصور مي‌كنند طرح اين مطالب در راستاي عرق ملي و احساسات وطن دوستانه است. كنكاش در مورد نقش اسلام در تاريخ ايران مي‌تواند از زوايا و ابعاد مختلف انجام پذيرد. يكي از مهم‌ترين موارد آن، نقش اسلام در پيشرفتهاي علمي ايرانيان است. آنگاه كه بيشتر جامعة ايراني در شرايط سخت و دشوار و براساس نظام «كاست» از بسياري حقوق مشروع خود محروم بود، نداي رهايي بخش اسلام، در بردارندة آزادي و رهايي از بتهاي انسان پرستي‌ اشخاص و ابزار، و ايجاد عدالت بود، در اين راستا نه تنها امكان علم آموزي براي همگان فراهم گشت؛‌ بلكه اين امر به عنوان يك ضرورت تلقي‌گرديد. اسلام در حوزة علم و دانش، براي ايرانيان رهاوردهايي عظيم و گسترده در برداشت. كافي است حتي بخشي از آن موارد تبيين گردد تا بتوان خدمت دين اسلام را به اين سرزمين باستاني دريافت. كشف استعداد‌‌‌هاي پنهان (و حتي زنده به گور شده!)، امكان تماس‌‌‌هاي علمي بسيار گسترده با ساير ملل، ‌(با توجه به برداشته شدن مرزها و محدوديتهاي گذشته)، فراهم شدن زمينة مسافرتهاي علمي به اقصي نقاط خلافت اسلامي، رقابت دربارهاي خلفا و سلاطين حكومتهاي موجود در داخل ايران براي استفاده از علما و دانشمندان، ترجمة كتابهاي مختلف علمي و فكري به زبان عربي و سپس فارسي، و طرح شدن اين كتابها در محافل علمي، احترام به شعور علما و رشد جايگاهشان در بين مردم و حكومتها، فراهم شدن زمينه‌‌‌هاي مساعد براي رقابت ايرانيان با ساير ملل از نظر علمي و سرانجام اينكه مي‌توان به راحتي‌گفت؛ اين اسلام بود كه به ايرانيان هويت علمي داد.