مديريت بهره برداري اراضي ديم با سامانه استحصال آبهاي زيرقشري و تاثير آن بر كيفيت خاك و تخريب و فرسايش خاك

فرسايش و تخريب باروري خاك ناشي از عوامل انساني، اصلي‌ترين تهديد براي كاركردهاي منابع خاك است. از تبعات اين پديده، كاهش پايداري و كيفيت توليد و مشكلات زيست‌محيطي است. همچنين تنش رطوبتي به‌ويژه در ديمزارها محدوديت اصلي براي ارتقاء بهره‌وري در اين اراضي است. استفاده از آب‌هاي زيرقشري براي بهره‌برداري بهينه از اين اراضي يكي از گزينه‌هايي است كه در استان-هاي زاگرس‌نشين، به دليل شرايط توپوگرافي و زمين‌شناسي، در اولويت كاربرد قرار دارد. اين پژوهش با هدف ارزيابي اثربخشي عمليات سامانه سنتي استحصال آب‌هاي زيرقشري و تبديل ديمزار به كشت باغ مو و بادام و همچنين كاشت يونجه با آبياري تكميلي در بهبود نفوذپذيري خاك و كنترل روند فرسايش و تخريب كيفيت خاك در حوزه آبخيز رزين استان كرمانشاه طرح‌ريزي و اجراء شد. در اين رابطه پس از انتخاب محدوده مورد ارزيابي، برخي از ويژگي‌هاي محدوده طرح انتخاب شده شامل وضعيت نفوذپذيري خاك با ديسك پرمامتر، ‌وضعيت تخريب و فرسايش خاك با روش GLADIS با اندازه‌گيري ميداني در محدوده عمليات و نيز محدوده شاهد اندازه‌گيري شد. در آزمايشگاه نيز در نمونه‌هاي خاك جمع‌آوري شده در محدوده عمليات و شاهد، شاخص‌هاي بافت، وزن مخصوص ظاهري، درصد اشباع، آهك، اسيديته، شوري، غلظت عناصر غذايي و ذخيره كربن آلي اندازه‌گيري شد. نتايج ارزيابي نشان داد كه شكل پنهان فرسايش يعني شسته شدن تدريجي ذرات ريز و باقيماندن درشت دانه‌هاي شن و سنگريزه كه تحت عنوان آرمور شناخته مي‌شود، مهمترين شكل فرسايش را تشكيل مي‌دهد. در بلندمدت احداث سامانه يادشده قادر به حذف اين شكل از فرسايش و هدررفت خاك از سيماي منطقه است. همچنين، بهره‌برداري از سامانه سد زيرزميني و استحصال آب زير قشري در محدوده اثر خود، علاوه بر ارتقاء كليه شاخص‌هاي كيفيت خاك (از جمله انباشته كربن آلي آن)، منجر به افزايش 23 درصدي ظرفيت نفوذپذيري خاك شده و فرسايش خاك را به ميزان 56 /5 تن در هكتار مهار كرده است.