بررسي تأثير خشك‌سالي بر توليدات دامي عشاير فارس

اين پژوهش سعي دارد تا با بررسي آثار خشك‌سالي بر توليدات دامي در برخي از طوايف عشايري استان فارس اطلاعات پايه مناسبي براي تصميم گيري در تعيين راه كارهاي مناسب در مديريت آثار خشك‌سالي بر زندگي عشاير توليد نمايد. اطلاعات اين پژوهش از طريق تكميل يك پرسشنامه و اندازه‌گيري ميداني و جمع‌آوري مدارك آرشيوي درباره‌ي عشاير فارس فراهم گرديده است. تعيين مناطق مورد بررسي با استفاده از محاسبه‌ي شاخص بارش استاندارد شده‌ي باران در دوره‌هاي زماني 3 تا 24 ماهه و بر مبناي وسعت و شدت خشك‌سالي در بخش‌هاي مختلف استان فارس صورت گرفته است. اطلاعات گردآوري شده با تكميل پرسشنامه از 457 سرپرست خانوار از سه ايل قشقائي (طوايف دره‌شوري، كشكولي بزرگ و كوچك و عمله) در شهرستان‌هاي ممسني، كازرون، قير و كارزين، زرين‌دشت و داراب نشان داد بالغ بر 65 درصد از سرپرستان خانوار مصاحبه‌شونده سني بين 30 تا 60 سال داشته‌اند. حدود 80 درصد از آن‌ها سابقه‌ي فعاليت دامداري بين 10 تا 50 سال داشته‌اند. به طور متوسط 7/51 درصد از سرپرستان خانوار عشايري بي‌سواد بوده‌اند. در زمان وقوع خشك‌سالي 7/81 درصد آنان از روش كاهش تعداد دام مازاد استفاده و فقط 4/10 درصد آن‌ها اقدام به خريد علوفه مي‌كنند. حداقل افت وزن هر رأس دام زنده حدود 4 كيلوگرم بوده است كه با احتساب شامل شدن 50 درصد از جمعيت 3 ميليوني دام سبك عشاير فارس و قيمت 300000 ريال براي هر كيلوگرم وزن دام زنده، خسارتي معادل 1800 ميليارد ريال در هر سال خشك‌سالي براي عشاير ايجاد مي‌شود. وقوع خشك‌سالي سبب كاهش30 تا 50 درصدي در سطح زير كشت زراعت عشاير و كاهش توليد بين 6/205 تا 6/1515 كيلوگرم در هكتار گرديده است. روزانه بين 50 تا 180 گرم شير ميش به ترتيب در طوايف عرب و جاويد كاهش داشته است. پشم ميش بين 80 تا 190 گرم به ترتيب در طوايف دره‌شوري و عرب كاهش نشان داد ولي معني‌دار نبود. كرك يا موي بز، بين 60 تا 160 گرم به ترتيب در طوايف عرب و جاويد كاهش داشت ولي معني‌دار نبود. خشك‌سالي سبب افزايش سقط جنين در تمامي طوايف مورد مطالعه گرديد ولي در دو طايفه‌ي عرب و جاويد معني-دار بود. وقوع خشك‌سالي قادر است بين 5 تا 15 كيلوگرم در هكتار از علوفه خشك قابل بهره‌برداري را در مراتع عشايري مورد تحقيق كاهش دهد كه ميزان كاهش به ميزان بارش وشدت خشك‌سالي وتعداد سال متوالي تجربه خشك‌سالي بستگي دارد. با وقوع خشك‌سالي در يك سال در شهرستان هاي مورد تحقيق حدود 5/32 ميليارد ريال خسارت وارده به مراتع عشايري است. نتايج تحقيق نشان داد كه عشاير فارس وابستگي زيادي به منابع آسيب پذيرتر آبي نظير قنات و رودخانه دارند. براي تامين آب جهت شرب انسان و دام و كشت علوفه بايستي از راه كارهائي نظير تخصيص آب از سدهاي ساخته شده و در حال ساخت، سطوح بزرگ جمع آوري آب باران، علاوه بر منابع آب موجود فعلي سود برد.