استفاده از توركينست در تغذيه چاه مادر قنات‌ها (مطالعه موردي حوزه آبخيز مشنق در شمال درياچه اروميه)

بهره‌برداري بيش‌از حد آب‌هاي‌زيرزميني به خصوص در مصارف آب كشاورزي، موجب افت سفره‌هاي‌زيرزميني شده، همراه با خشكسالي‌ها صدمات جبران ناپذيري ازقبيل خشك شدن قنات‌ها، چشمه‌ها، چاه‌ها و فرونشست زمين شده است، يكي از راهكارهاي سنتي در حفاظت از اين منابع، استفاده از سامانه‌هاي سطوح آبگير باران به عنوان فنون ايرانيان در استحصال نزولات جوي مي‌باشد. از ميان سامانه‌هاي استحصال آب، توركينست مي‌تواند براي تغذيه سفره‌هاي آب زيرزميني و جلوگيري از خشك‌شدن چشمه‌ها ، قنوات و بهره‌برداري هميشگي از آنها مورد معرفي قرار گيرد. از مزاياي استفاده از توركينست، حجم زياد اين مخزن و كاهش هزينه به‌ازاي هرليتر آب است. سدهاي توركينست موجب كاهش عمق حفاري و افزايش ظرفيت آن (عمق ثابت بهره‌برداري از آب) مي‌شود. در اين تحقيق سعي برآن است به كاربرد، ابعاد و محل مناسب اين سامانه پرداخته شود. سدهاي توركينست مي‌تواند در كنار و يا نزديك رودخانه ساخته شود تا آب از رودخانه به اين سامانه هدايت شود. از نظر منابع آب زيرزميني در زيرحوزه مشنق حدود 40 حلقه چاه عميق، 4 رشته قنات فعال بوده و در كل مجموع 5 ميليون مترمكعب آب را از سفره‌هاي آب زيرزميني تخليه مي‌كنند. براي احداث 2 مورد توركينست با هدف تغذيه چاه مادر قنات كت‌كهريزي در كنار رودخانه مشنق در شمال درياچه اروميه عمليات خاكبرداري و خاكريزي با ابعاد قطر بزرگ 60 متر و قطر كوچك 50 متر در كف، به ارتفاع 3 متر با شيب 1:3 انجام گرديد؛ گنجايش مفيد توركينست‌ها بين 27000 مترمكعب برآورد شد. در صورت رعايت اصول فني در احداث اين سازه با هدف تغذيه مصنوعي در داخل مسيل‌ها و آبرفت‌هاي درشت دانه با كمينه تخلخل 35%، بيش از 10000 مترمكعب آب در هر آبگيري به سطح ايستابي آب‌زيرزميني در چاه مادر قنات تغذيه خواهد شد. آمارها نشان مي‌دهد سالانه كمينه دو مورد آبگيري در ماه‌هاي فروردين و ارديبهشت وجود داشته كه بيش از 20 هزارمترمكعب به داخل سطح ايستابي در آبخوان چاه مادر قنات مشنق تغذيه شده است.