سد زيرزميني روشي مناسب در تامين آب براي نواحي كوهستاني فاقد منابع آبي پايدار

چكيده : در مناطق خشك و نيمه خشك آب از يك طرف مهمترين عامل محدود كننده توسعه پايدار بوده، و از سوي ديگر سيلاب‌هاي فصلي عامل مهم تخريب و ايجاد خسارت مي‌باشد. در اين مناطق كه ريزش‌هاي جوي ضمن ناچيز بودن، داراي پراكنش نامناسب نيز مي‌باشند، حجم قابل توجهي از روان آب توليدي به صورت تندآب‌ها و جريان‌هاي سيلابي ويا در اثر نفوذ و به صورت زير قشري از دسترس خارج مي‌گردد. در چنين شرايطي استفاده از سيستمهاي استحصال ذخيره سيلاب و, بهره‌برداري از سيلاب‌ها و توسعه منابع آبي كوچك با استفاده از تكنيك سد زيرزميني نقش اساسي در حل مسائل كم آبي و مديريت منابع آب به ويژه در سطح حوضه ايفاد مي‌كند. ايـن سـدها در مسـير جريـان زيرزميني با كاهش سرعت و يا ممانعت از حركت طبيعي آب، در بستر متخلخل، ذخيره خوبي را فراهم مينمايد . ايـن نـوع سـدها در كشورهايي مانند ايران كه سطح آب زيرزميني نوسان زيادي را در فصول خشك و مرطوب نشان ميدهد، و يا پتانسيل آب زيرقشري در فصول خشك ضعيف مي‌باشد، روشي مناسـب و مفيد جهـت تصـفيه و ذخيـره آب و توسعه منابع آبي كوچك و مديريت ريسك خشكسالي در حوزه محسـوب مي‌شـود . يكي از راه‌حل‌هايي كه براي تأمين آب (معمولاٌ در مقياس كوچك) مناطق خشك كه دسترسي به منابع معمول نظير چاه و رودخانه دائمي ندارند پيشنهاد شده است استفاده از جريانات زيرسطحي در بستر خشكه‌رودها مي‌باشد كه بوسيلة يك ديوار آب‌بند(سد زيرزميني) مهار شده و مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. براي اين‌كار بايد ديوار آب‌‌بند را در امتداد دهانه خروجي آبراهه و تا عمق سنگ بستر غير قابل نفوذ ادامه داده كه در اين‌صورت جريان هرچند ضعيف زير قشري پس از برخورد به آن متوقف شده و شروع به تجمع در پشت سد مي‌نمايد. چنانچه شيب سنگ بستر و زمين طبيعي بالادست محل خروجي (محور سد) مناسب باشد، آب قابل توجهي در داخل خلل و فرج آبرفت موجود در بستر خشكه‌رود ذخيره مي‌شود كه به‌راحتي بوسيله چاه (به‌ كمك پمپاژ) و يا لوله (به روش ثقلي) قابل برداشت خواهد بود. با اين‌كار علاوه بر مهار بخشي از آب باران كه به زمين نفوذ مي‌كند، آب‌هايي كه به طور دائم توسط قنوات بالادست از سفره تخليه مي‌شوند و در فصولي از سال بدون استفاده مفيد مجدداٌ به زمين فرو رفته و از دسترس خارج مي‌شود را مي‌توان در مخزن سد زيرزميني مهار كرد در ايـن مقالـه پـس از مطالعـات ميـداني و ژئوالكتريك منطقه و مكان يابي بهترين گزينه براي احداث سد و تعيين نحوه اجرا، با استفاده از نرم افزار، مـدل بهينه مصرف از سد مورد نظر نيز ارائه شده است