ارزيابي آبخوان‌هاي مشترك واقع در مرز شرقي كشور از نظر تغييرات كمي و كيفي

ايران با تمام كشورهاي همسايه داراي مرز رودخانه‌اي و منابع آبي مشترك است. از مجموع 8755 كيلومتر طول مرزها و محيط پيراموني ايران، بيش از 30 رودخانه مرزي كوچك و بزرگ، 1918 كيلومتر آن را تشكيل مي‌دهند. صرف‌نظر از اهميت سياسي و امنيتي منابع آب مشترك و فرامرزي، وضعيت اقتصادي و اجتماعي حدود 8 درصد از جمعيت كشور ايران، وابستگي مستقيم به اين منابع دارد. در شرق كشور به‌دليل اقليم خشك و نيمه خشك حاكم بر آن و در نتيجه كمبود جريان‌هاي سطحي دائمي، اتكا به آب‌هاي زيرزميني بالا مي‌باشد. از سوي ديگر منابع آبي اين منطقه با لحاظ توسعه و ثبات روز افزون كشورهاي همسايه، از پتانسيل بيش‌تري براي ايجاد تنش و يا همكاري و مشاركت برخوردار هستند. بنابراين پژوهش حاضر با هدف بررسي وضعيت كمي و كيفي منابع آب زيرزميني مناطق مرزي در شرق كشور طرح‌ريزي شده است. در منطقه مرزي شرق كشور شامل استان‌هاي خراسان رضوي، خراسان جنوبي و سيستان و بلوچستان تعداد 7 آبخوان در مرز‌هاي مشترك ايران و كشورهاي همسايه وجود دارد. بررسي نتايج نشان دهنده وضعيت بحراني آبخوان‌هاي مرزي استان خراسان رضوي مي‌باشد به‌گونه‌اي كه 2 آبخوان ممنوعه و 2 آبخوان نيز ممنوعه بحراني مي‌باشند و تنها محدوده كلات نادري داراي آبخوان آزاد از نظر بهره‌برداري مي‌باشد. از نظر كاهش حجم آبخوان نيز آبخوان‌هاي تايباد و كرات داراي بالاترين متوسط افت سالانه مي‌باشند. هم‌چنين هدايت الكتريكي در تمامي آبخوان‌هاي اين منطقه به‌جز كرات بالاي 3000 ميكروزيمنس بر سانتي‌متر مي‌باشد كه دلالت بر كيفيت پايين آبخوان‌ها دارد. علاوه بر اين نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه در آبخوان‌هاي اين منطقه در كنار افت سطح ايستابي، افزايش هدايت الكتريكي نيز وجود دارد. در اين زمينه آبخوان‌هاي هرمك و سرخس داراي بالاترين روند افزايش هدايت الكتريكي در منطقه مي‌باشند.